نویسنده مهرنوش عسگری ريشه‌شناسي ترجمة واژة Etymology است و بحث بسيار مهمي در دانش زبان‌شناسي تاريخي براي فهم خاستگاه و چگونگي تغيير صورت و معناي واژه در طي زمان است. زبان‌شناسان پس از بازسازي زبان‌هاي اوليه مانند هندو اروپايي و خواندن زبان سنسكريت، لاتين و غيره و با استفاده از شيوه‌هاي تطبيقي بين زبان‌ها و در نظر گرفتن تحولات آوايي و معنايي، صورت‌هاي اصيل و اصلي واژه‌ها را از اين طريق بازسازي و به ريشه‌هاي بسياري از واژه‌ها دست يافتند. بر اين اساس مي‌توان بسياري از واژه‌هايي را كه امروزه در زبان‌ فارسي به كار مي‌روند با پژوهش‌هاي ريشه‌شناسي مرتبط كرد و معناي آنها را بهتر دريافت. البته نبايد فراموش كرد كه دانش ريشه‌شناسي به تنهايي قادر نيست كه بافت فرهنگي و اجتماعي يك واژه را نيز بشناسد و اين كار نياز به پژوهش‌هاي جدي‌تر و بهره‌گيري از علوم ديگر مانند اسطوره‌شناسي و مطالعات فرهنگي دارد. در اينجا به ريشه‌شناسي...

درس نظریه‌های انسان‌شناسی دوره‌ی دکترا زیر نظر جناب آقای دکتر فکوهی گردآورنده: سیدحسین شهرستانی شاهنامه: گذار از اسطوره تا حماسه شاهنامه: گذار از اسطوره تا حماسه[1] ابوالقاسم اسماعیل پور دانشیار فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه شهید بهشتی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید به استاد برجستهء ایران شناسی دکتر بهمن سرکاراتی مقدمه در این نکته که حماسهء ملی ایران بنیانی اساطیری دارد، اکثر دانشمندان اتفاق نظر دارند، اما باید چگونگی و کیفیت گذار از اسطوره به حماسه را در شاهنامه، تا آنجا که مقدور است، بررسی و تحلیل کرد. اساطیر هر ملتی پیرامون آفرینش، ایزدان، انسان و طبیعت، و ارتباط میان انسان و هستی، و نگهدارندهء کهن نمونه های آن ملت است. از این رو، اسطوره های شاهنامه به نوعی روایتگر ساختارهای اجتماعی، آیین ها و نمونه های اخلاقی و رفتاری ایرانیان باستان به شمار می روند. از سوی دیگر، حماسه به روایاتی طولانی گفته می شود که عمدتا منظوم اند و "به زبانی...

کتاب مورد بررسی با عنوان اسطوره، امروز (Mythologies) اثر رولان بارت (Roland Barthes) ترجمه شیرین دخت دقیقیان از نشر مرکز است. سکانس اول: مقدمه رولان بارت در این کتاب به تحلیلهای موضوعی و همچنین نظریه اسطوره شناسی خود را ارائه داده است. گزیده نویسی، بیان دقیق نظریه و موضوعات با لحن دلنشین و ادبی او در این کتاب نیز دیده میشوند. کتاب پیش رو با عنوان "اسطوره ها" درزبان اصلی منتشر شده است. کتابِ ترجمه، شامل سه بخش پیشگفتار مترجم، مقاله "اسطوره، امروز" و گزیده مقاله های او از موضوعات مختلف است. یادداشت مترجم حکم مقدمه ای برای ورود به بحت اسطوره شناسی را دارد، مقاله "اسطوره، امروز" گویای مبانی نظری بارت به طور فشرده درباره اسطوره شناسی است و در بخش آخر مجموعه مقالات منتشر شده اودر روزنامه ها با موضوعات روز مانند چارلی چاپلین، انیشتین، شیر، شراب و ... است که به تحلیل اسطوره های معاصر میپردازد.اسطوره¬شناسی او...

انسان شناسی و فرهنگ به اطلاع علاقه مندان می رساند که سومین نشست از دوره ششم سلسله نشست های یکشنبه های انسان شناسی و فرهنگ (نشست 146) را با موضوع « اسطوره شناسی به عنوان تاریخ فهم و فرهنگ» برگزار می کند. در این نشست فیلم «مشی و مشیانه» اثر حسن نقاشی نمایش داده خواهد شد و خانم دکتر بهار مختاریان (اسطوره شناس و استاد دانشگاه هنر اصفهان) سخنرانی خواهند کرد. زمان نشست : یکشنبه 6 آبان ساعت 16 تا 19 مکان نشست: خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان ولیعصر، خیابان دمشق، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

مقدمه فقر وجود ندارد، همه ی آن اسارت در زیر زبانی است که ما را به فقر و فرودستی عادت داده است. فقر ما، ناشی از تجربه ای تاریخی است که در پس بنیاد بی هویت و بی قهرمان در آورده است. شاید سیاست های زبانی یکی از مقصرهای فقر باشند، اما آن چه مظلوم حقیقی این مطالبه های زبانی است، خود آن است. مردم نیاز به آواها و نواهایی دارند که در پس نوشته و آوا، قهرمان های زندگی، حقیقت و کار نهفته باشد. در غیر این صورت، خود زبان هم اسارت است و می بینیم که سالیان سال به زبانی مأنوس چه اسارتی را درونی کرده ایم. اما آیا رهایی از فقر اسطوره ممکن است؟ همه ی جوامع از همه ی تنگناها با اسطوره ها و قهرمان های خودشان گذر کرده اند، اما وقتی در جامعه ای اسطوره ها به فراموشی و گمنامی سپرده شده و مدم تحت...

کارگردان فیلم: جواد تقوی حکیمی را پرسیدند چندین درخت نامور که خدای عزوجل آفریده است و برومند هیچ یک را آزاد نخوانده‌اند مگر سرو را که ثمره‌ای ندارد. درین چه حکمت است؟ گفت هر درختی را ثمره معین است که به وقتی معلوم به وجود آن تازه آید و گاهی به عدم آن پژمرده شود و سرو را هیچ از این نیست و همه وقتی خوشست و این است صفت آزادگان.. ( گلستان سعدی) معنابخشی و نمادسازی یکی از خصیصه‎های فرهنگ ایران است. حافظۀ تاریخی ایرانیان با اسطوره‌ها آمیخته شده است. این ویژگی معنابخشی را پیچیده‌تر کرده و همین ویژگی کمکی به درک معنا می‌کند. سرو از میان اسطوره‌ها خود را تا روزگار کنونی زنده نگه داشته است و به راستی که ذهن ایرانیان آن را زنده نگه داشته. زایش این درخت با نام خراسان گره خورده است. شاخۀ سروی از بهشت به دست زرتشت پیامبر در کِشمَر کاشته شد...

گفت وگوی خبرگزاری ایمنا با بهار مختاریان دانشیار دانشگاه هنر اصفهان و مدیر گروه اسطوره شناسی و ادبیات کلاسیک موسسه انسان شناسی و فرهنگ در گفت و گو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: اگر بخواهیم درباره خاستگاه و دلیل پدیده ای چون آیین یا جشن چهارشنبه سوری صحبت کنیم، به ناچار باید آن را از سویی در ارتباط با سایر اجزایی که به آن پدیده مرتبط اند و نیز با زمان اجرایی آن که در آستانه سال نوست، درنظربگیریم. اگر خلاصه بگویم ما از طرفی با زمان کبیر که زمان آفرینش اسطوره ای از یک سو و از طرفی زمان دنیوی یا صغیر در این آیین ها سروکار داریم و گاه شماری ها حد اوسط نقطه گذاری میان این دو زمان و تثبیت اجرای آیین ها هستند و خود در طول زمان تغییر و تحولات زیادی داشته اند و در ایران باستان شواهد نشان می دهد که تقسیم بندی های...

احمد جلالى فراهانى تأليف و ترجمه اثر سترگى به نام «جهان اسطوره‌شناسی» كه تاكنون شش جلد آن منتشر شده است، باعث شده تا او را يكى از بزرگ‌ترین اسطوره شناسان ايران بنامند و ديگر آثار او كه در زمینه‌های مختلفى به چاپ رسيده درسايه قرار بگيرد. علاوه بر مجموعه «جهان اسطوره شناسى» او در اين زمينه کتاب‌های معروف ديگرى هم دارد. کتاب‌هایی چون «اسطوره در جهان امروز»، «چهار سيماى اسطوره‌ای» و … جلال ستارى ـ متولد ۱۳۱۰ رشت ـ عزيمت به سوئيس براى تحصيل در رشته روان‌شناسی بالينى ـ بهره‌مند از محضر ژان پياژه ـ بيش از هفتاد عنوان كتاب ازجلال ستارى در حوزه اسطوره، فرهنگ و هنر به چاپ رسيده است. برخى از آثار او عبارتند از: تأثير سينما در كودكان و نوجوانان، هزارویک‌شب و افسانه شهرزاد، رمز و مثل در روانكاوى، حالات عشق مجنون، افسون شهرزاد، سيماى زن در فرهنگ ايران، نماد و نمایش، اسطوره و رمز، عشق...

شهر انباشت می‌کند، اما علتش آن است که اوج گیری عمودی خود را پنهان نگاه دارد. همان گونه که هانری برگسون می‌گوید: «شهر، آنچه را که در روستا و بنابر ]آهنگ[ طبیعت رخ می‌دهد و می‌گذرد و بنابر چرخه‌ها و ضرب‌آهنگ‌ها باز می‌گردد، به صورت همزمان درمی‌آورد» (1). ما دلایل این گردهم‌آیی بزرگ را می‌توانیم درک کنیم. شهر، ثروت‌های روستا را گردآورده و انبار می‌کند. شهر محصول هایی را که هر فصل به بار می‌آورد برای خود گردآوری می‌کند. شهر است که کارکرد سازمان‌دهی و هدایت را بر عهده دارد. اما این گردآوری‌ها صرفا در سطح محصولات مادی باقی نمی‌ماند. این امر همچنین شامل اندیشه‌ها، سنن و آدابی نیز می‌شود که شهر دریافت می‌کند، گرد می‌آورد، کنار هم می‌چیند و سپس به داوری و نقد درباره آن‌ها می‌پردازد. این به هم فشردگی ناپایدار (که خود نشانه‌ای از انباشتی سودمند است) ایجاب می‌کند که سلسله مراتب، اولویت‌ها و یک مدتِ زمانی...

    به نام سخن در زبان آفرين پیش درآمد خرسنديم که شماره‌ي سوم فصلنامه‌ي «سخن سياووشان» را به مشتاقان عرصه‌ي روان‌پژوهي و فرهنگ، به ويژه فرهنگ ايراني، عرضه مي‌داريم و اميد مي‌ورزيم که اين تلاش فرهنگ – بنياد، با استواري همچنان بپويد و بشکوفد. در ويژه نامه‌ي نخست اين دفتر قسمتي از مصاحبه‌ي روان‌کاو صاحب نظر سوييسي، پيتر ويدمر، با روان‌کاو برجسته‌ي ايراني مقيم آلمان، علي فولادين را پيرامون حوزه‌ي ميان رشته‌اي روان‌کاوي و اسطوره‌شناسي در تاريخ ايران مي‌خوانيم. پيتر ويدمر در شماره‌ي پيشين معرفي گرديد و قسمتي از سمينارهايش در ايران،در آن شماره انتشار يافت و اين بار نيز قسمت ديگري از سمينارهايش در سفر دومش به ايران، که در مرکز خدمات روان شناختي سياووشان برگزار شد؛ انتشار مي‌يابد و هم چنان تبييني بديع از روان کاوي فرويدي و خوانش لاکاني آن را بازتاب مي‌بخشد. اما دريغي ژرف نيز در اين شماره با ما همراه است، چرا که...

داستان یونس و در کام ماهی شدن او آکنده از شگفتیهایی است که اغلب آنها را به آسانی نمی‌توان تفسیر و تبیین کرد و همچون هر داستانی که با اسطوره عجین شده دارای محتوایی بسیار ژرف و گاه دست‌نایافتنی است. بن‌مایه داستان یونس و ماهی در عهد باستان و دوره ها و فرهنگها و ادیان مختلف همچون اسلام، یهودیت و مسیحیت به شیوه‌های گوناگون روایت شده است. کتاب "پژوهشی در قصه یونس و ماهی" دومین کتاب از مجموعه "پژوهش در قصه‌های جاودان" است که براساس آیات قرآن کریم نگارش یافته است. جلال ستاری در این کتاب ضمن تفسیر و تبیین برخی شگفتی‌های داستان حضرت یونس (ع), سعی کرده است با کندوکاو در نکته‌ها, اشارات و تلمیحات و نیز بیان تاریخچه و پیشینه داستان; معنا و پیام رمزی داستان را شرح دهد. کتاب شامل پیشگفتار، نتیجه و هفت فصل است که عناوین ذیل را شامل میشوند: 1. روایت توراتی 2. روایت...

مقدمه: محوطه تاریخی –باستان شناسی آنا نتاپور Anantapur در ایالت آندراپرادشAndhra Pradesh  در جنوب هند و در شهر هیندو پور Hindupur در دهکده لیپکشی Lepakshi واقع شده است,این محوطه دارای مجموعه  معابدی است که  پادشاهان سلسله ویجی نگر Vijayanagara که در بین سالهای 1646-1336 در این منطقه حکمرانی می کرده اند ,ساخته  و به خدایان هندو یعنی شیوا Shiva  ویشنو Vishnu  و ویرابدرا Veerabhadraتقدیم کرده اند ,لازم به ذکر است که تمامی این معابد بر مبنای  علم  معماری خاص هندو ها یا وستو شاشترا VastuShastra ساخته شده و ساخت این محوطه باستانی حدود 45 سال به طول انجامیده است ,این علم به جهت یابی باستانی هندوان که به ساخت معابد ,قصرها ,خانه ها  و شهرها توجه خاص مبذول داشته  و آن را در واقع با قواعد علمی کهن و باستانی پیوند داده است .  تقسیم بندی این معابد: این مجموعه معابد به سه بخش تقسیم میشود: 1-معبد مادواریا Madhavaraya:که در...

رسید مژده که ایام غم نخواهد ماند چنان نماند و چنین نیز هم نخواهد ماند چه جای شکر و شکایت ز نقش نیک و بد است چو بر صحیفۀ هستی رقم نخواهد ماند (حافظ) اسطوره ی ترک گفتن زمین و سفر به جهان مردگان، مدفون ماندن و تقلای رهایی، و سرانجام بازگشت و تولد دوباره از هزاران سال پیش در فرهنگ‎های مدیترانه و میان‎رودان وجود داشته است. برای این مردمان، که به طور عمده از راه کشاورزی گذران می‎کردند، اسطوره‎سازی از مشاهده‎هاشان از چرخۀ زمان، یعنی نیستی گیاهان و خواب زمستانی طبیعت در زیر زمین، تکاپوی جوانه‎ها برای شکافتن پوسته ها، و سر برآوردن از دل خاک در بهار، می‎تواند اتفاقی طبیعی قلمداد شود. این ترتیب در قاموس اسطوره‎شناسی همان فرآیند تبدیل شناخت تجربی به مفاهیم فلسفی است، مفاهیمی برای پاسخ‎گویی به پرسش‎های هستی‎شناختی. پاسخ‎های موفق اغلب به صورت باور درمی‎آیند، و اگر مجموعه‎ای از این باورها بر اساس الگوی...

  کامیار عابدی به احترامِ استاد جلال خالقی مطلق در هشتادمین سال تولّد او 1. پیش‌سخن الف) آشنایی ایرانیان و غیر ایرانیان با اسطورۀ آرش کمانگیر در دورۀ قبل از اسلام، از طریق داستان‌های شفاهی و اوستا بوده است و در دورۀ بعد از اسلام، از راه اشاره‌هایی در برخی آثار منظوم، و نیز شماری از کتاب‌های تاریخی مانند تاریخ طبری، آثارالباقیۀ ابوریحان بیرونی، تاریخ گردیزی، غررالسّیر ثعالبی و چندین و چند اثر دوره‌های میانی و متأخر(در این زمینه ر.ک: آرش تیرانداز، تفضّلی، صص76-79). این آشنایی در دورۀ تجدّد ادبی، به ویژه با نشر گزارش یشت‌ها در آغاز سدۀ شمسی 1300 به قلم و تحقیق ابراهیم پورداود جانی دیگر گرفت. البته، جست‌وجوی اسطوره‌شناختی در آرش کمانگیر پس از این دهه، همچنان تداوم یافت. اما در همین دوره ایرانیان همراه با این قهرمان حماسی از حوزۀ پژوهش به قلمرو آفرینش نیز گام نهادند. نوشتۀ حاضر پیگیری سیر تاریخی ـ تحلیلی داستان...

تمام فرهنگ‌های باستان باور دارند که چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش، جهان را شکل داده‌اند. فیلسوفان یونان باستان چهار عنصر را به اخترشناسی ارتباط می‌دهند و پدیده‌های مختلف زندگی را با چهار عنصر مرتبط می‌دانند و این عناصر را جوهر نیروهای طبیعت لحاظ می‌کنند. چهار جهت اصلی، و چهارفصل و چهار عدد اول و چهار نت اول در ارتباط با عناصر اربعه هستند. گاستون باشلار فیلسوف معاصر فرانسوی، چهار عنصر را پایه‌ی انگاره‌ها و فرضیات جهان می‌داند. نیکلای بردیائف فیلسوف دینی روسی قرن نوزدهم عقیده دارد که زنان بیش از مردان به روح جهان وابسته‌اند و با نیروهای صادره از چهار عنصر ارتباط دارند. بر مبنای تحلیلی نمادگرا چهار عنصر مرتبط‌های خود را تعیین می‌کند و هریک از عناصر را به سوی واقعیتی معلوم راهنما می‌شود. هریک از عناصر بر دیگری تأثیر دارد و هریک دیگری را تولید یا نابود می‌کند. از میان چهار عنصر، باد می‌وزد اما...

از دوره ای نامعلوم هنگامی که هنوز نیاکان ایرانی با هندیان یکی بودند، میترا را می پرستیدند. هم سروده های ودا سرشار از ستایش اوست و هم اوستا به رغم دو نظام الهیاتی موجود در آن میترا ستوده می شود(Cumont, 1903:p.1).  ما امروز مطمئنیم که از زمان هخامنشیان باورهای مزدایی فراتر از آسیا بسیار گسترده بود. در دوران هخامنشیان «پارسیسم» بر باورهای دینی یهودیان تاثیر گذارده بود و برخی از باورهایی چون دیوان و فرشتگان، پایان جهان و رستاخیز ایرانی از طریق گروههای یهودی در سواحل دریای میانه گسترده شده بود (Cumont,1914:159) ایران برخلاف روم در قرن اول میلادی توانست نفوذ خود را بر آسیای صغیر و میانرودان گسترش دهد. با چنین گسترشی در آسیای صغیر و سوریه رموز میترا نیز در غرب گسترش یافت، گرچه خیلی پیشتر در زمان پومپیوس (Pompejus) در 67 پ.م. کیش میترا در روم نفوذ کرده بود، اما گسترش واقعی آن از زمان فلاویوس (Flavius)...

  گفتگو مجله آزما با ناصر فکوهی ندا عابد  1-    به عنوان نخستین پرسش  خواهش می کنیم  تعریفی از اسطوره شناسی ارائه دهید و  روابط آن را با انسان شناسی، به خصوص انسان شناسی مدرن  توضیح بدهید؟ اسطوره شناسی در ساده ترین معنای آن، یعنی بر مطالعه و بررسی پدیده هایی روایی که در  نظام های فرهنگی مختلف به عنوان «اسطوره» (myth) یا واژگانی معادل آن (افسانه ها، قصه ها، حکایت ها، باورهای مردمی و...) طبقه بندی شده اند. البته  بلافاصله باید بیافزاییم که  این مفهوم عمدتا  همچون بسیاری از مفاهیم دیگر علوم اجتماعی و انسانی مدرن، ریشه در  قرن بیستم و علوم اروپایی دارد (البته با بهره بردن از معنای  یونانی باستان آن به معنی گفتار و روایت و داستان)  اما مطالعات مردم نگاری در سراسر جهان و در همین قرن  نشان دادند که این پدیده جنبه جهانشمول دارد و خاص این یا آن فرهنگ نیست. ما تقریبا در همه...

  تصویر: پانوفسکی    بهار مختاریان  در مورد دو اصطلاح آیکونوگرافی و آیکونولوژی توضیح دهید و بفرمایید چرا آن را به شمایل‏نگاری یا شمایل شناسی ترجمه نمی‏کنید؟   بگذارید بحث را این گونه آغاز کنم که من ترجیحا این دو اصطلاح را به صورت آیکون‏نگاری و آیکون‏شناسی به کار می‏برم که صرفا بخش دوم آن به فارسی برگردانده شده است، ولی بخش نخست آن با توضیحی که خواهم داد، اساسا فقط به شمایل قابل ترجمه نیست و این ناشی از تحول و تغییری است که خود این دو اصطلاح در محتوا و کاربردشان در تاریخ هنر غرب داشته‏اند. بی شک آیکونوگرافی و آیکونولوژی از مهمترین روش‏های پژوهش هنر به ویژه در تاریخ هنر و همچنین نظریه‏های تاریخ هنر به شمار می‏آیند. شمار پژوهش‏هایی که کوشیده‏اند از این طریق به تحلیل و تفسیر تصاویر هنری بپردازند خود گویای گسترش آن در دوران معاصر است. این روش شیوه‏ای جهانی برای پژوهش هنر...

    هنر یونان گویای ِ وجود اسطوره شناسی ِ یونانی است، یعنی محتوا و شکل هایی اجتماعی که خود از پیش و از خلال  تخیل مردمی، در قالب ِ ناخودآگاهانه هنر، رشد کرده اند. این ها مواد [اولیه] آن هنر هستند. [و] نه هر نوع اسطوره شناسی، یعنی نه هر شکلی از تبدیل ِ ناخودآگاهانه طبیعت به هنر ( و در اینجا واژه هنر به همه چیزهایی اطلاق می شود که عینی هستند، از جمله جامعه). اسطوره شناسی ِ مصری، هرگز نتوانست از خاک برون بیاید، یعنی از بطن ِ مادرانه ای که هنر یونانی را تولید کرد(...) . اما مشکل آن نیست که درک کنیم هنر و حماسه یونانی با برخی از شکل های ِ تطور اجتماعی پیوند خورده اند. مشکل آن است که این هنر و حماسه، هنوز به ما لذتی هنری می بخشند، و از برخی جهات، برای ما نقش هنجارها را دارند، یعنی  برای ما...