مساله دینداری در سنجش ملی سرمایه اجتماعی در ایران پیامدهای دینداری ایرانیان و مساله اخلاق اجتماعی قبیله گرایی نوین اخلاقی در ایران امروز یکی از مهمترین موضوعات سنجش های ملی در ایران،‌ سنجش دینداری بوده است که سنت گسترده ای را در جامعه ایران در تحقیقات پیمایشی به خود اختصاص داده است. هرچند انتقادات متعددی نیز به مدلهای سنجش دینداری در ایران شده است،‌اینکه این مدلهای موجود با دین اسلام، جامعه ایرانی و دینداری ایرانیان چقدر تناسب دارند،‌ پرسشهای مبنایی در نقد این مدلهای بوده اند. به همین دلیل محققان مختلف تلاش کرده اند مدلهای ایرانی برای سنجش دینداری طراحی کنند . فارغ از این مباحث تکنیکی سنجش دینداری در ایران، یکی از مهمترین مسائل در نحوه برجسته سازی و تمرکز بر ابعاد دینداری در ایران است. مدل غالب سنجش دینداری در ایران، مدل گلاک و استارک بوده که حتی مدلهای بومی نیز بواسطه جرح و تعدیل آن شکل گرفته...

  طرح معراج شریفی آيتى مترجم قرآن و نهج‌البلاغه و آثار سترگى چون تاريخ ابن خلدون است كه در کنار شرح خمسه نظامى ، مخزن‌الاسرار، خسرو و شيرين، ليلى و مجنون و هفت‌پیکر به شرح منظومه مانلى، مرغ آمين ، پادشاه فتح و چند شعر بلند ديگر نيما نيز پرداخته است... - مترجم، نويسنده و پژوهشگر - تولد ارديبهشت سال ۱۳۰۵ در بروجرد - درگذشت 20 شهریور 1392 - ورود به دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران 1325 - انتقال از خرم‌آباد به تهران در مهر 1330 - ده سال سردبیر ماهنامه آموزش‌وپرورش - بازنشسته در 1359   کتابشناسی - کشتی شکسته (ترجمه) - تحریر تاریخ وصّاف، ۱۳۴۴ - آمرزش ابوالعلا معری (ترجمه)، ۱۳۴۷ - دربارهٔ فلسفهٔ اسلامی: روش و تطبیق آن، نوشتهٔ ابراهیم بیومی مدکور، ۱۳۶۰، انتشارات امیرکبیر، بازنشر در ۱۳۸۷ توسط انتشارات نگاه - گزیده و شرح خمسه نظامی، ۱۳۵۵–۱۳۷۳ - تاریخ ابن‌خلدون (العبر)، ۱۳۶۳–۱۳۷۱ - شکوه قصیده،...

سعید اسلامی راد آنچه به یک فرهنگ هویت می بخشد، هنر و جلوه های محسوس مادی آن است. گرچه آن چیزی که این فرهنگ مادی را حیات می‌بخشد؛ همانا سویه های ناملموس و ذهنی فرهنگی است. تلقی هنر و زیبایی بیش از هر چیز یک پرسمان فرهنگی و ناشی از گفتمان‌های مسلط اجتماعی است. بی‌شک زیبایی نیز چون دیگر مقوله های انسانی از نظر معنایی چیزی نسبی است که با دوگان دیگری چون زشتی معنا می یابد. در این نوشتار با توجه به مقوله‌های موجود در نمادپردازی و در شکل مشخصِ هنر سنتی سعی می شود تا نوعی ارزیابی فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی از هنر جیرفت انجام شود. فرض متمرکز در این نوشتار سنتی پنداشتن هنر جیرفت است. گرچه بطور معمول سنت در مقابل مدرنتیه معنا می یابد اما در این نوشتار این مفهوم معنای خود را در اندیشه سنت‌گرایانی چون بورکهارت، کوماراسوامی و رنه گنون می گیرد. بنابر نظریات...

مقدمه مفهوم تقدس و قدسیت و به دنبال آن پرستش نیروی جدا و برتر، قدمتی برابر با تاریخ بشریت دارد. اعتقاد به تاثیر قطعی نیروهای ناشناخته و دلایل نامعلوم ماورایی در زندگی انسان که از عدم شناخت کافی او نسبت به محیط پیرامونش حاصل شده است، در غالب نوعی ارتباط پرستش گونه با این پدیده ها مطرح بوده است. با افزایش علم بشر نسبت به علل رخداد پدیده ها در روندی بطئی مفهوم تقدس نیز دگرگون شده است. اعتقاد به خدایان گونه گونه ی پدیده ها، در هر زمینه که کنترلگران زندگی فیزیکی و جسمانی بشر بوده اند، جایگاه خود را در ادیان به خدایان اغلب واحدی داده است که اصول زندگی روحی و اخلاقی بشر را در جهت رشد و کمال فراتر از جسم، وضع میکند. مفهوم تقدس نه تنها در طول تاریخ بشر، محتوایی انتزاعی و ذهنی داشته که کالبدی برای ظهور در سطح زندگی روزمره نیز یافته...

مطالعه‌ای در شهر نجف‌آباد اصفهان  فائزه رودگرصفاری واحد انسان‌شناسی شهری تابستان ۱۳۹۶ مقدمه فضای شهری در ایران به علت دینی بودن ساختار سیاسی، به گونه‌ای است که در آن بسیاری از فضاهای قدسی، نهادمند و وابسته به حاکمیت هستند تا حاکمیت به واسطه آنها بتواند ایدئولوژی خود را بازتولید کند و مردم را ذیل این ایدئولوژی یکدست سازد. این در حالی است که فضای سکولار شهری به‌خاطر گذار شهر جدید به‌دنیای مدرن، به‌موازات فضای قدسی درحال گسترش هر چه بیشتر است. مردم در برخورد با فضاها، آنگونه عمل می‌کنند که به آنها امکان تداوم زیستن در آن فضا داده شود. آنها در فضاهای قدسی‌ آنگونه که خودشان به آن مشروعیت می‌دهند رفتار می‌کنند و در زمان‌هایی که خود بخواهند با فضای آن رابطه برقرار می‌کنند. فضای روزمره غیرقدسی است و آنچه فضای قدسی را به مرکزیت توجه می‌آورد، زمان است؛ زمان روزمره زمانی سکولار و غیرقدسی است و زمان قدسی...

چکیده: مطالعات فرهنگی و اجتماعی تکنولوژی، عموما تکنیک و تکنولوژی را به مثابه امری علمی و محصول علم در نظر میگرند. لذا مطالعات اجتماعی تکنولوژی عملا محدود به کاربست های علم در زندگی انسان و تولید و کاربست تکنیک شده است. مساله اصلی آنست که آیا الگوهای جایگزین و بدیل برای مطالعه تکنولوژی فراتر از پارادایم تکنیک به مثابه امر علمی وجود دارد یا نه. این مقاله تلاش دارد نشان دهد که تکنیک و تکنولوژی،‌لزوما قابل تقلیل به عرصه علم نیست، بلکه اشکال دیگری از نظام های معنایی فرهنگی می توانند اشکل دیگری از تکنلوژی و فناوری را در بستر های فرهنگی مختلف ایجاد کنند. آنچه که بیش از همه می تواند رقیبی برای درک تکنولوژی به مثابه محصول علمی باشد، درک تکنولوژی به مثابه یک امر جادویی (شیوه متمایز از درک جهان، ‌نظارت و دستکاری در آن) است. به همین دلیل در این مقاله نشان داده شده که در...

  حمیدرضا آذری نیا   درس نظریه‌های انسان‌شناسی دوره‌ی دکترا دانشگاه تهران گروه انسان‌شناسی زیر نظر جناب آقای دکتر فکوهی خرداد 96 موضوع اماکن متبرک در شهر یک مساله میان حوزه ای بین حوزه دین و حوزه شهری است. بدین سبب صاحب نظران مختلف بصورت یک مساله بدان پرداخته اند. متخصصین این مساله نیز بنابر آثار بیشتر و با کیفیت تر گزیده شده اند. 1. گلن بومن Glenn Bowman گلن بومن در موضوع اورشلیم و آیین های این شهر کار انسان شناختی انجام می دهد. آثار متعددی در موضوع اماکن متبرک و بویژه اورشلیم از منظر انسان شناختی به چاپ رسانده است. پژوهشهای وی مبتنی بر کارهای میدانی گسترده ای است. آثار او عبارتند از: • Bowman, G.W. ed. (2012). Sharing the Sacra: the Politics and Pragmatics of Inter-communal Relations around Holy Places. Oxford and New York: Berghahn. • Bowman, G. (2013). Review of Anna Bigelow, Sharing the Sacred: Practicing...

  حمیدرضا آذری نیا موضوع اماکن متبرکه در شهر یک مساله مطالعاتی در حوزه مطالعات دین و حوزه مطالعات شهر است و بیشتر پژوهشگران این حوزه بعنوان یک مساله در حوزه دین یا یک مساله در حوزه شهر به این موضوع پرداخته اند و آثار این حوزه بیشتر مجموعه مقالاتی است که افراد مختلف در آن پاسخ خود به این مساله را ارایه کرده اند. از جمله آثاری که بصورت تک نگاری نوشته شده اند چند اثر ذیل است: 1.    The Holy City of Medina: Sacred Space in Early Islamic Arabia Harry Munt Cambridge University Press 2014/ ISBN 1-107-04213-5 2.    Mecca: The Sacred City Ziauddin Sardar Bloomsbury Publishing 2014/ 3.    Spaces of the Sacred and Profane: Dickens, Trollope, and the Victorian Cathedral Town (Literary Criticism and Cultural Theory) Elizabeth A. Bridgham Routledge 2008/ ISBN 0-415-97952-8 4. Encyclopedia of Sacred PlacesNorbert C. BrockmanABC-CLIO 2011 / ISBN 978-1-59884-654-6 5. Jerusalem: Idea and...

علامه سيد جلال‌الدین آشتيانى از علماى بنام حوزه فلسفه و معرفت دينى است. اهتمام او در نگارش تاريخ فلسفه و عرفان اسلامى بعد از ملاصدرا و توجه به متون باقى مانده از آن دوران، به حفظ و احياى بخش مهمى از گنجينه متون حكمان معرفت و فلسفه اسلامى منجر شده است....... - متولد ۱۳۰۴ آشتيان اراك - شاگرد بزرگانى چون آیت‌الله شهيد صدوقى، شيخ مهدى مازندرانى، علامه سید محمد طباطبايى ( ۵ سال ) و آیت‌الله رفيعى قزوينى و آقا میرزا احمد آشتيانى. - ۱۳۳۸ ورود به دانشگاه مشهد به‌عنوان مدرس رشته فلسفه و تصوف اسلامى و تأليف کتاب‌هایی چون هستى از نظر عرفان و فلسفه - ۱۳۳۹ شرح‌حال و آرا فلسفى ملاصدرا - ۱۳۴۳ شرح مقدمه قيصرى برفصوص الحكم - ۱۳۶۶ تفسير سوره توحيد - ۱۳۶۹ شرح بر زادالمسافر ملاصدرا - ۱۳۵۳ شرح فصوص الحكم فارابى علاوه بر آن ميزان تصحيحات ايشان بالغ بر ۳۵ مجلد قطور است. برخى...

  شمارۀ 144 نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «عرفان اسلامی» در فروردین­ماه 1397 منتشر شد. در بخشی از سخن دبیر این شماره به قلم سیدمسعود رضوی چنین آمده است: «تنوع، شقوق و شاخه‌های تصوف و عرفان، چنان است که حتی اگر فهرستی از رجال و مشایخ و بزرگان صوفیه، یا فرقه‌ها و نحله­ها و طرایق، یا موضوعات و مصطلحات و مسایل، یا امکنه و ابزارها و وسایل، یا کتب و نوشته­جات و رسایل مرتبط با آن را تهیه کنیم، هر یک کتابی مفصل خواهد شد و کار یک فرد و دو تن هم نیست؛ در زمانی مناسب و طولانی، همراه با کاوش و شکیبایی، اهل تحقیق و اوستادان باید بکاوند و بنویسند و بیاموزند تا از ظواهر درگذرند و به جواهر برسند، و به دور از شبهات، مبانی تصوف بیان و حقایق برای علاقمندان تبیین شود.» دبیر این مجموعه هدفش را از گردآوری این مقالات بازاندیشی و توصیف...

انسان‌شناسی دینی از دیرباز اصلی‌ترین شاخه انسان‌شناسی بوده است. نگاهی به آثار کلاسیک این رشته علمی، نظیر آثار ماکس مولر، سر ادوراد برنت تایلور و سر جرج فریزر، ادعای ما را به سادگی اثبات می‌نماید. پیوند انسان‌شناسی و دین در آثار انسان‌شناسان متاخرتری مانند کلیفورد گیرتز، ماری داگلاس، لویی اشترواس، میرچا الیاده و متفکرین همه پارادایم‌های انسان شناسی از استمرار موضوعیت دین برای انسان‌شناسان خبر می‌دهد. عامل اصلی این ارتباط محوریت دین در فرهنگ‌های بدوی بود که انسان‌شناسان با توسعه استعمار به مطالعه آنها گسیل شدند، علت دیگر، تقسیم‌بندی ابتدایی بود که میان رشته انسان‌شناسی و سایر نحله‌های علوم اجتماعی به طور خاص جامعه‌شناسی وجود داشت. این تقسیم‌بندی از سوی جامعه‌شناسی را علم مطالعه جوامع صنعتی و پیشرفته اروپایی کرد و از سوی دیگر انسان‌شناسان را محدود به مطالعه جوامع بدوی، کشورهای غیرمدرن و اولیه نمود. بنابراین موضوع مورد مطالعه انسان‌شناسان در این دوره، بررسی پدیده های فرهنگی این جوامع...

  کتاب اسطوره و حماسه در اندیشه ژرژدومزیل/جلال ستاری (1380) چاپ: نشر مرکز .اسطوره و حماسه در اندیشه دومزیل مجموعه مقاله هایی است که عده ایی از بزرگان اسطوره شناسی و چند ماه پیش از مرگ وی درباره او و تغییر آثار وی نوشته اند و این کتاب مشتمل بر مقالاتی از اسطوره شناسانی چون فرانسوا اولد ؛کلود میلز،لوی استراوس و..... است که همگی این مقالات درباره آثار ژرژدومزیل است این کتاب، اثری مستقیماً دینی نیست اما به دو مقوله کاملا مرتبط با  دین یعنی اسطوره و حماسه را در برمی گیرد. تاثیر اسطوره شناسی هند و ایرانی بر اسطوره شناسی اروپایی و برعکس مبنای اصلی این کتاب است اما دومزیل بنا بر اعتقادات تئوریکش از این دریچه مذهب هندواروپایی و نیز سنت‌هایشان می پردازد و به این نتیجه می‌رسد که یونانیان رومی‌ها، هندی‌ها دارای یک سنت خداشناسی، اساطیری و مذهبی اجتماعی واحد بودند. از نظر دومزیل در سنت های هندو...

-کتاب تبارشناسی دین /طلال اسد Genealogies of Religion (1993) Discipline and Reasons of Power in Christianity and Islam.  The Johns Hopkins University Press مهمترین کتاب وى به نام تبارشناسى هاى دین حاکى از پروژه اى بلندپروازانه به سبک فوکو و نیچه است: او در فصل اول این کتاب جاافتاده ترین تعریف دین توسط انسان شناس برجسته معاصر کلیفورد گیرتز را با مهارت و به تندى به نقد مى کشد. اسد با ردگیرى تحول تاریخى مفهوم دین در مسیحیت و سپس در دوران روشنگرى نشان مى دهد که تعریف دین توسط انسان شناسان غربى معلول و برخاسته از تاریخ مسیحى- روشنگرى غرب است و در نتیجه شناخت ادیان دیگر با این تعریف خاص از دین کارى بى حاصل و خطا است. اما او در پى تعریف دقیق ترى یا جامع ترى نیست بلکه مى کوشد برملا سازد که چه جریان هاى تاریخى در شکل گیرى و فرمول بندى مفهوم دین به...

   کارکردهای ذهن در جوامع عقب مانده /لوسین لویی برول. چاپ: نشر هرمس 1389 Lucien levy Bruhl primitive mentality 1923 برول در اواخر قرن 19 استاد فلسفه دانشگاه سوربن فرانسه بود با این حال بر این باور است که دیگر نمی‌توان به بسیاری از سوالات کلاسیک فلسفه جز از دریچه انسان‌شناسی پاسخ گفت. برول کتاب‌های متعددی دارد که می‌توان در هر یک از آنها ردی از انسان‌شناسی دین را پی گرفت با این همه؛ کارکردهای ذهن در جوامع عقب مانده از یک سو مرتبط‌ترین و از سوی دیگر در دسترس‌ترین کتاب وی برای مخاطبان ایرانی به حساب می‌آید. بحث بر سر شیوه تفهم و تفکر مردم، از سوالات مشترک و کلاسیک انسان‌شناسی و فلسفه به حساب می‌آید. آیا همه مردم دارای دستگاه فاهمه‌ی شبیه به هم هستند؟ آیا ما در همه جا با فرمی همسان، دنیای خود را می‌بینیم و درک می‌کنیم؟ با اینکه او در اوان کار، گرایش به...

ایوانز پریچارد/ جادوگری و سحر در میان آزانده‌ها: Evans. Prichard.E.E (1976) Witchcraft, Oracles and Magic among the Azand.  Published:  Oxford: Clarendon press عنوان کتابی است که پریچارد در سال 1937 در مورد کارکردهای جادو در قوم آزانده نوشت و اهمیت بسزای آن موجب شده که از متن‌های کلاسیک انسان‌شناسی به حساب آید. آزانده‌ها قبیله‌ایی بزرگ در شرق کنگو هستند که دست به کشاورزی می‌زنند و جادو در بین اعضای این قبیله، کارگردی همه‌جانبه دارد. اعضای این قبیله از لفظ منگو برای جادوگری استفاده می‌کردند. پیشه جادوگری به شکل توارثی از مادران به دختران و از پدر به پسر می‌رسد و چیزی غیر از سحر است که پرداختن به آن از حوصله این متن خارج است. پریچارد می‌گوید جادوگری بخشی اساسی از زیست‌روزمره و روش استدلالی مردم آزانده است و بدون در نظر گرفتن آن مردم‌شناسان قادر به تحلیل و فهم قوم آزانده نخواهند بود. مردم در این قبیله علت نهایی...

مایکل دی. کالابریا / برگردان علیرضا رضایت  اشاره: ژانر فیلم سیسیل دمیل در 1956 با عنوان ده فرمان، همانگونه که از نامش بر می‏آید، ژانر دینی(کتاب مقدسی) است. این فیلم جایگاه ممتازی در فرهنگ آمریکایی دارد و این امتیاز از آن جهت است که هر سال در هنگام سالروز عید پاک و فِصح از تلویزیون پخش می‏شود. اما اغلب بینندگان نمی‏دانند که دمیل در پی ساخت فیلمی بوده که به یهویان، مسیحیان و مسلمانان یادآور شود هر سه ریشه در دین ابراهیم داشته و این امر می‏تواند زمینه گفتگوی بین دینی بین آن‏ها باشد.به این منظور، هنری نوردلینگر(که روی فیلم دمیل کار کرده) به قرآن مراجعه کرده و فیلم نامه‏نویسان ارجاعات اسلامی را با متن مقدس پیوند داده‏اند. مقاله حاضر ضمن کنکاش در بافت تاریخی و اجتماعی فیلم، به کتاب نورد لینگر در خصوص موسی و مصر پرداخته و در نهایت بخش‏هایی از کتاب مقدس را با ارجاعات مشخص به قرآن...

Primitive culture: researches into the development of mythology philosophy religion art ant custom London: Murray مردم شناس پیش گام انگلیسی، ا.ب. تایلور (1832-1917)که یکی از چهره های تاثیرگذار در انسان شناسی به شمار می رود، نماینده کلاسیک نظریه ای است که اسطوره و دانش با یک دیگر اختلاف دارند. کتاب فرهنگ بدویمهم‌ترین کتاب تایلور بود و او در همین اثر، نظریه معروف آنیمیسم یا روح‌جان‌گرایی را مطرح نموده است. ریشه این کلمه دو مفهوم لاتین آنیومس و آنیما به معانی جان، زندگی و روح می‌باشند. از نظر تایلور انسان ابتدایی حتی در نازل‌ترین سطح فرهنگی نیز تحت تاثیر دو گروه از مسائل زیستی قرار دارد. 1-خواب؛ چه چیزی سبب بیداری، خواب، خلسه، مرض و مرگ می‌شود؟2-موجودات انسانی و جانداری که در طول خواب خلسه ظاهر می شوند چیستند؟ فلاسفه بدوی هنگامی که به این دو مورد توجه کردند به این نتیجه رسیدند که زندگی انسانی دارای دو بعد است: زندگی و...

  چاپ: نشر آگاه 1384 The golden bough: A Study in Comparative Religion London McMillan فریزر در اثر درخشان خود شاخه‌زرین، اطلاعات بسیار عظیمی درباره مناسک و عقاید دینی در سراسر جهان بدوی جمع‌آوری نمود. این اثر یک تفحص تطبیقی گسترده درباره تاریخ اسطوره، دین و باورهای غریب دیگری است که با نمونه‌های جمع آوری شده از   سراسر دنیا همراه است. از نظر فریزر   دین نیروی شفیع و تسکین‌بخشی است که زندگی انسان و طبیعت را هدایت و اداره می‌کند(108) از نظر فریزر انسان به شیوه استناجی، به وجود خدا پی ‌می‌برد این تامل یا نتیجه تفکر بر عملکرد ذهن انسانی است یا نتیجه مشاهده جریان‌های طبیعی خارجی، انسان با مشاهده این جریان‌ها به کشف یا اختراع خدا نائل می‌شود. نسخه اصلی این کتاب در دوازده جلد نوشته شده است و به باور بسیاری، معروف‌ترین کتاب در حوزه انسان‌شناسی است. اهمیت این اثر بیشتر به سبب تاثیرگذاری آن...

علي خدادادي خداوندا ... من براي خود به مساله‌اي بدل گشته‌ام... آگوستين/ اعترافات، 10:16 آن‌که خودش براي خودش مساله‌اي شده، خوب مي‌داند که انسان‌ها را متن‌ها مي‌سازند. آن‌که مي‌خواهد شرحي از خودش به دست دهد و جهاني از خودش بسازد، دير يا زود خواهد فهميد که بايد به سراغ کتبِ کتبي و شفاهي‌اي برود که به او امکان‌ِ تجربه‌ي جهان را داده‌اند. آن‌که مي‌خواهد بداند چگونه آني شده که هست، بايد متوني را از نظر بگذراند که او را «او» کرده‌اند و اينها دقيقاً کارهايي است که آگوستين کرد. او سال‌ها براي خودش مساله بود و همين هم، بخش اول «اعترافات» او را به فهرستي از متوني بدل کرد که بد يا خوب، «او» را ساختند. متون ادبيات باستاني، متون فلسفه‌ي رومي، متون رياضيات، افسانه‌هاي خدايان، متون افلاطون و نوافلاطونيان، متون مانوي و... اموري بودند که او بيش از پدر و مادر و دوست و مدرسه و شهر و کشور...

مقدمه: ما برآنیم تا در این بخش دست به معرفی تاثیرگذارترین متون چاپ شده در حوزه انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی دین زنیم. آثار طرح شده در این یادداشت، اغلب کتبی یا حتی مقالاتی هستند که با وجود تفرق آرا و دیدگاه‌ها، آثاری جریان‌ساز در تاریخ علوم‌اجتماعی به حساب آمده‌اند. برخی از این نوشته‌ها کتب حجیم و کلاسیکی مانند صور بنیادین حیات دینی و برخی دیگر در حد یادداشت‌های بسیار کوچک مانند مقاله شری اورتنر به نام آیا نسبت زنها به مردها مانند نسبت طبیعت به فرهنگ است؟ می باشند. لازم به ذکر است تلاش بر این شده که آثار طرح شده در این یادداشت، محدود به رشته‌های مطرح شده در سطح آکادمیک نباشند و رویکردی بین‌رشته‌ایی، در ذکر آثار به کارگرفته شده است. در انتخاب کتب، علاوه بر تاثیرگذاری اثر در تاریخ انسان‌شناسی، دسترس پذیری متن نیز می تواند عاملی مهم در ذکر آن باشد، از این رو اولویت با متونی...