اگر قم منبع آب بود، در اوضاع بی‌آبی امروز جهان، چه حال و روزی داشت؟ فاطمه حمزه‌ای قم آب ندارد؛ این عبارت دیگر هیچ توجهی را جلب نمی‌کند. کسی متاثر نمی‌شود. انگار که از یک امر بدیهی خبری گفته یا شنیده شده است. یک‌جورهایی بحران آبِ قم یک مسئله تاریخ‌مند و برای همة ما عادی است. ماییِ که ساکن قم بودیم، ماییِ که زائر قم بودیم، مایی که مسئول کشوریِ آب بودیم و ماییِ که مسئول آب قم بودیم. بیایید فکر کنیم قم آب دارد و صرفا به دلیلی این‌که در همة دنیا مشکل آب پیدا شده است، قم هم دچار این آسیب است. دعوتتان می‌کنیم با این زاویه دید مطلب پیش رو را مطالعه کنید. در جهان امروز عواملی همچون افزایش چشمگیر جمعیت کرة زمین و بهره‌برداري بی‌رویه از منابع محیط زیست براي تأمین نیازهاي اقتصادي، تأثیر خود را در رابطه با منابع آب برجاي گذاشته است؛ به طوری...

مدیریت منابع آب عبارت است از عملیات برنامه‎ریزی، توسعه و مصرف بهینه منابع آب تحت مقرارت و سیاست معین. مدیریت منابع آب را می‎توان تخصیص بهینه آب بین کاربری‎های مختلف بیان نمود.( یزدانی و طلایی 1384). علم مدیریت منابع آب سعی دارد سیستم‎های منابع آب را به گونه‎ی طراحی و مدیریت نماید که اهداف خاصی را با توجه به مجموعه‎ایی از محدودیت‎ها به صورت بهینه تحقق بخشد. مدیریت منابع آب نیازمند داشتن اطلاعات کافی از شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیستم‎های هیدرولوژیکی است. (ازایر، 2002) مهم‎ترین وجه مدیریت آب جامع‎نگری است. تا پیش از دهه 1990 میلادی، جنبه‎های مختلف مدیریت منابع آب( از جمله کیفیت آب، آب زیرزمینی، استحصال آب، بهداشت آب، آبیاری، برق آبی .) اغلب به طور مجزا و مستقل و در نهادهای متفاوت مدیریت می‎شد. در اشکال کلاسیک مدیریت منابع آب تمرکز اصلی بر جنبه‎های بیوفیزیکی اکوسیستم است. در چشم‎انداز مدیریتی این الگو وجود دارد که برای یک...

بحران آب و آلودگی هوا ، در سمینارهای وابسته به شهرداری‌ها در برابر دیدگاههای انتقادی ـ اجتماعی وضع موجودِ بحران آب (فی المثل موقعیت بحرانی زاینده رود و تالاب گاوخونی و بحثهای فنی ، تخصصی محیط زیستی و زنجیره های اکولوژیستی آن )، سمینارهایی هم بوده اند که ظاهراً متولی اش سازمان شهرداری بوده است. در مقالات مربوط به این سمینار که توسط سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران ، در سال 1371 به چاپ و انتشار رسیده است، نگرشهایی می‌بینیم که ظاهراً از واقعیت وضعیت اقلیمی و امکانهای طبیعی سرزمین مان، بی خبرند . به عنوان مثال ، در یکی از مقالات، مولف ، در معصومیتی ساده دلانه تلاش می‌کند تا راه حلی برای معضل آلودگی هوای تهران ارائه دهد. بر این مبنا که با ایجاد «محیطهای وسیع درختکاری در زمینهای حاشیه ایِ همجوار شهر، به مثابه پسکرانه شهری ، بر اثر اختلاف قابل ملاحظه ای که بین...

ظهور منتقدان، در قلمرو عمومی با توجه به مسئولیتی که هزاره سوم در حفاظت از منابع، به گردن انسانهای عصر خود گذارده ، در ایران نیز شاهد جنبشی منتقدانه در قلمرو عمومی هستیم . اکنون رسانه ها، در ایران، دیگر همچون گذشته ، یعنی رسانه هایی که در آغاز مدرنیزاسیون ، فعالیت داشتند، نگاهی تقلیدوار و غرب زده به اصلاحات ساختاری ندارند بلکه به دلیل تخریبی که طرحها و برنامه ریزی های به اصطلاح مدرن (از نوع بهره مندانه !) به منابع زده اند ، تجربیات غنی و نظریات  بسیار مهمی را در نظر دارند. یکی از تفاوتهای مهم و فاحشِ مطالبات اصلاح طلبانه این عصر (خصوصا در این دهه اخیر، 1390) ، با مطالبات اصلاح طلبانه صدر مشروطیت و یا به طور خاص و مشخص تر در زمان رضا شاه،  اهمیت و توجه به مسائل بوم شناختی به منزله سرمایه ملی است. حال آنکه در آن عصر،  تا جایی...

در همه کشورهای جهان دولت‎ها صرف نظر از گستردگی و میزان دخالت آنها با اتخاذ سیاست‎های خاص و استفاده از ابزارهای گوناگون در تعیین جهت‎گیری های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه دخالت می‎کنند که این دخالت‎ها می‎تواند در زمینه رشد تولید محصول، خودکفایی در برخی از محصولات، صادرات و یا افزایش راهکارهای عمومی انجام شود. پرداخت یارانه به بخش‎های مختلف اقتصاد کشور یکی از ابزارهای حمایتی است که علاوه بر جنبه اقتصادی دارای ریشه‎های سیاسی و اجتماعی است که تصمیم‎گیری در مورد حفظ، کاهش یا تغییر جهت روند پرداخت آنها را پیچیده می‎سازد. (گوپینات و دیگران، 2004). از سویی موج آزادسازی اقتصادی و به تبع آن حذف سیاست‎های حمایتی در دو دهه اخیر در اقتصاد جهان رواج یافته است و طرفداران این سیاست عقیده دارند که سیاست‎های حمایتی از طریق انحراف قیمت‎های بازار و هزینه تولید منجر به تخصیص نامطلوب منابع و کاهش رفاه می‎شوند. (پرتاگال، 2002) در عین حال...

  صدایی که از زاینده رود و تالاب گاوخونی به گوش می ‌ رسد اینگونه که به نظر می‌رسد دولت مدرن ، هم به دلیل تقلیدهای کورکورانه اش از غرب ، و هم به دلیل خودشیفتگی نسبت به «خودِ در حال مدرن شدگی» و راهکارهای بوروکراتیک و شدیداً ضد دموکراتیکش (همین بس که همواره خود را ولّی و قیم ملت پنداشته ) ، از همان ابتدا فاقد بینشی بود که بتواند مستعد مدیریت پایدار نسبت به منابع آبی و زمینی باشد . به تعبیری ، آن چیزی که امروزه بدان «توسعه پایدار» می‌گوییم و در عهد صفوی وجود داشت ؛ حتی علارغم نادانی و مظالمی که در اواخر این سلسله ، در زمان شاه سلیمان و سلطان حسین روی داد (19) باری، دولت مدرن از همان ابتدا فاقد هر گونه دغدغه ای نسبت به مصرف و صرفه جویی بود . از نظر دولت مدرن ، این میزانِ مصرف، است که...

یکی از عمده‏ ترین سیاست‏ها و راهبردهای اتخاذ شده در دوران پس از انقلاب اسلامی، سیاست امنیت غذایی است که در برنامه‏ های توسعه به کرات بدان پرداخته شده است. تعریف از امنیت غذایی در ایران همواره، یک تعریف د‏م‎دستی و مبتنی بر تولید صرف است، در حالی که اساساً این مفهوم، با توسعه پایدار گره خورده است. در گزارش سازمان فائو بر مبنای داده‎های تاریخی چنین آمده که بسیاری از پروژه‎های توسعه آبی  از طریق ایجاد امنیت غذایی و جلوگیری از سیل و خشک ‎سالی نقش مهمی را در در کاهش فقر بازی می‎کند و همچنین در افزایش اشتغال نیز کاملاً تاثیرگذار است. در بسیاری از موارد، آبیاری کشاورزی نقش مهمی در توسعه اقتصاد روستایی بازی می‎کند و باعث رشد اقتصادی و کاهش فقر می‎شود. (فائو، 2007: 11) اما در بسیاری از موارد خصوصاً در کشورهای درحال توسعه و غیردموکرات، امنیت‎ غذایی نقطه مقابل امنیت آبی است. این کشورها...

صدایی که از زاینده رود و تالاب گاوخونی به گوش می‌رسد مقدمه :  بحران آب در ایران ، اصفهان، امری برآمده از شرایط «امروز» نیست. دقیق تر بگوییم ، رخدادی مربوط به دهه های اخیر  نیست ؛ چیزی که برخی آنرا پیامد سیاستگذاری‌های حکومت فعلی دانسته اند . بلکه چنانچه خواهیم دید، سیاست گذاریِ آن در زمان خیلی قبل تر یعنی در برنامه ریزی های به اصطلاح عمرانیِ رضا شاهی پایه گذاری شده است؛ و تا امروز هم ادامه یافته است. بحث حاضر هر چند با دیدگاهی انتقادی موضوع را بررسی می‌کند، اما مبتنی بر روش انضمامی است: پژوهشی که به دلیل تأکید بر «نحوه درکِ» هستی شناسانه انسان از جهان و وضعیت اجتماعیِ در رابطه با خود و دیگری ، ناگزیر است تا «بحران آب» را به منزله برساخته ای فرهنگی و اجتماعی بپذیرد . «در گذشته های بسیار دور نظام مازاد بری (حجم جریان و اولویت مکانی در...

نمودار زیر روند رشد تعداد چاه و میزان تخلیه چاه‎ها را در کشور نمایش می‎دهد. بر اساس این نمودار در سال‎های ابتدایی دهه 1360، رشد بسیار سریعی در تخلیه و تعداد چاه‎های بهره‎برداری رخ داده است و پس ازآن نیز این روند 1388-1387 درباره تخلیه آب ادامه پیدا کرده است. بر مبنای خط آبی رنگ تا سال 1390، همچنان احداث چاه های کشاورزی در دستور کار قرار دارد اما از سال 1386؛ استخراج منابع رو به کاهش است. این کاهش، نه به علت سیاست های دولت بلکه به علت کاهش منابع است. به عبارتی آب از حدود ده سال پیش رو به اتمام گذارده است. به عبارتی دیگر در واقع گرچه احداث چاه‏ها پس از کنار رفتن دولت احمدی‏نژاد متوقف گردیده، اما تعمیق آنها همچنان ادامه دارد و رو به افزایش است چرا که عمق منابع زیرزمینی به سرعت در حال افزایش است. این امر نه مرهون سیاست‎های اجرایی و...

بنا بر محتوای "برنامه ملی سازگاری با کم آبی در ایران" (1397) بحران آب وارد الگوی جدیدی گردیده که تاثیرات آن در زندگی روزمره میلیون‏ها نفر قابل مشاهده است. برآورد متوسط مصرف سالیانه آب در ایران در حدود 96 میلیارد مترمکعب می‎باشد که این رقم حدود 8 درصد بیشتر از کل منابع آب تجدیدپذیر(89 میلیاردمترمکعب) است یا در حدود 80 درصد بیشتر از حد آستانه کمبود کشور می باشد( حدود 53 ملیارد متر مکعب). ما ناگزیر از کاهش مصرف در طرقی گوناگونیم. راه‎حل‎های عملی که به طور بالقوه می‎تواند به بحران آب شدید در ایران کمک کند را می‎توان به صورت زیر طبقه‎بندی نمود: 1) بهبود بهره‎وری آب( به عنوان مثال، مدرنیزاسیون آبیاری، گسترش گلخانه‎ها و بهینه‎سازی الگوی محصول) 2) خاتمه فعالیت‎های شدید آب بر به طور انتخابی(برنامه ملی سازگاری با کم‎آبی در ایران، 1397: 7) برای انسان‎شناسانی که قصد ورود به مسئله بحران آب در ایران را دارند، عمده‏ترین...

حرکت به سوی نابودی یکی از عمده‎ترین وجوهی که انسان‎شناسان می‏توانند در بحران آب ورود کنند، بحث تاریخ فرهنگی تغذیه و سبک تغذیه است. از طریق مفاهیمی مانند آب مجازی یا ردپای آب می‌توان نشان داد که بسیاری از کنش‏های خشک و بی‎آب روزمره‎ی ما، مانند خوردن قند و هویچ، به شکل غیرمستقیم موجب مصرف حجم بسیار بالایی از آب می‎شوند. محاسبه مقدار آب مجازی مندرج در مواد مصرفی امری پیچیده و محاسباتی است (روحانی و همکاران، 1387) اما می‏توان اینگونه برآورد کرد میزان مصرف سرانه آب در کشور 1500 متر مکعب در سال است که 75 متر مکعب آن مستقیم و 1425 متر مکعب آن به طور غیرمستقیم برای تولید غذا مصرف می‎گردد. (فرشی، 1383) از این جهت، سبک زندگی و رژیم غذایی نقش بسزایی در بروز بحران آب در کشور دارند. تصور کنید که برخی از ورزشکاران حرفه‎ایی، روزی 15 عدد تخم‌مرغ آب‎پز، 5 عدد سفیده تخم‎مرغ، 4...

تبیین الگوی نشانه – انسان شناختی سبک زندگی استحالۀ سبک زندگی بحران محور به سبک زندگی ترمیمی : نوروز و مصرف آب   زندگی انسانی را می توان به فرآیندی روایی تشبیه کرد که در آن کنش گران همواره بر اساس نظام ارزشی که تبیین کنندۀ معنای حضور آنها در درون هستی است، اهدافی را نشانه رفته و دنبال می کنند. در درون چنین نظامی که دارای دو مجموعۀ بزرگ کنش محوری بر اساس منطق، برنامه و عمل و تطبیق محوری با نظام هستی بر اساس شرایط عاطفی و حسی- ادراکی می باشد، انسان با چالش هایی جدی مواجه است. در واقع، کنش گران هر جریانی را می توان علاوه بر همۀ ویژگی هایی که دارند به دو دستۀ بزرگ کنش گران برنامه گرا و کنش گران تطابق گرا تقسیم نمود. در برنامه گرایی یا کنش گر بر اساس یک برنامۀ تجویزی دست به اقدام می زند و یا بر...

    رژیس ژانت / برگردان عاطفه اولیایی چالش های فنی و مالی،  ساخت بلند ترین سد دنیا  را که در اکتبر گذشته  در تاجیکستان شروع شده است،  به موضوعی جدی  در امر رشد و توسعه تاجیکستان  تبدیل کرده  است.  این پروژه که  تهدیدی است بر اقتصاد و زیست محیط آسیای مرکزی، منجر به  تنش هایی در جغرافیای سیاسی آسیای مرکزی شده است.   مرگ رئیس جمهوری ازبکستان، سرسخت ترین مخالف این طرح، می تواند مجددا  همکاری در امر مدیریت آب در منطقه  را احیا کند.  در افقی دور، بلند ترین قله ی زنجیره ی  کوه های بلند وپوشیده از برف، به  ارتفاع تقریبی هفت هزار متر، گویی به نجوا  با ستاره ها نشسته است... در پرواز از دشت های قزاقستان بر فراز  تاجیکستان،   ابتدا سلسله ی تین شان، سپس رشته کوه آلای، و در نهایت  مجموعه ی عظیم پامیر،‌ در افق سر به فلک کشیده اند.  تابستان ها...

تمام فرهنگ‌های باستان باور دارند که چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش، جهان را شکل داده‌اند. فیلسوفان یونان باستان چهار عنصر را به اخترشناسی ارتباط می‌دهند و پدیده‌های مختلف زندگی را با چهار عنصر مرتبط می‌دانند و این عناصر را جوهر نیروهای طبیعت لحاظ می‌کنند. چهار جهت اصلی، و چهارفصل و چهار عدد اول و چهار نت اول در ارتباط با عناصر اربعه هستند. گاستون باشلار فیلسوف معاصر فرانسوی، چهار عنصر را پایه‌ی انگاره‌ها و فرضیات جهان می‌داند. نیکلای بردیائف فیلسوف دینی روسی قرن نوزدهم عقیده دارد که زنان بیش از مردان به روح جهان وابسته‌اند و با نیروهای صادره از چهار عنصر ارتباط دارند. بر مبنای تحلیلی نمادگرا چهار عنصر مرتبط‌های خود را تعیین می‌کند و هریک از عناصر را به سوی واقعیتی معلوم راهنما می‌شود. هریک از عناصر بر دیگری تأثیر دارد و هریک دیگری را تولید یا نابود می‌کند. از میان چهار عنصر، باد می‌وزد اما...

  هرچه فاجعه بزرگتر باشد کمتر دیده می شود. این سخنان یاسر عرب، مستند ساز، است که در مستند مادر کشی عنوان می شود. گویی مستند مادر کشی قرار است بازنمای درستی از حقیقت و آن چیزی که در حال رخ دادن است باشد. مستند مادر کشی که به سفارش مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری و توسط کمیل سوهانی ساخته شده است، فیلمی است در 76 دقیقه که در آن با برخی از کارشناسان، مدیران دولتی، کشاورزان و روستانشینان گفتگو می شود. مستند در سال 94 ساخته شد و برای اولین بار طی مراسمی در سینما فلسطین برای جمعی از مردم و مقامات دولتی از جمله معاونان و مشاوران رییس جمهور نمایش داده شد. از آن زمان تا کنون این مستند در دانشگاه های بسیاری به نمایش درآمده و جوایزی هم از سوی جشنواره های داخلی دریافت کرده است. فیلم با نشان دادن افرادی که از مساله بحران آّب...