با منا (نام اصلی مصاحبه شونده محفوظ است.) از طریق یکی از اساتید در دانشگاه آشنا شدم. 21 سال سن داشت و قرار شده بود خودش هر وقت فرصت داشت تماس بگیرد و زمان و مکان مصاحبه را مشخص کند. پس از چند هفته تماس گرفت و در دانشگاه قرار گذاشتیم. بعد از گپ اولیه ای که با او و دوستانش زدم، دوستانش هر یک به بهانه ای از ما جدا شدند و گفتگو با خود منا جدی تر پی گرفته شد. آرامش در گفتار و احساس رضایت از روش ها و نگرش های والدین و البته گاه انتقاد از فضای اجتماعی و سیاسی، برآورد کلی من از چند ساعت گفتگو با منا بود. موضوعی که برایم عجیب بود پرهیز او از دانستن درباره بدنش و مسائل جنسی بود که با توجه به آنچه خود از خانواده و فضای پرورشش می گفت به نظر استثنائی و نوعی ویژگی شخصیتی می رسید. در عین حال که طرز فکر...

زهرا یک سال است که ازدواج کرده و دانشجوی دانشگاه قم و 22 ساله است. برای گفتگو یک روز  صبح به منزلش رفتم. تمام مدت در حال آشپزی به سوالاتم جواب می داد. در گفتگو با او احساس کردم در پاسخ به سوالات محافظه کاری خاصی دارد و مسائل مختلف را در چارچوب مطالعاتش و سنت های فضای اجتماعی اش درک و تحلیل می کند.  در میانه صحبت، خواهرش هم که قبلا با وی مصاحبه کرده بودم آمد و ما را همراهی کرد. برخی پاسخ ها را تایید می کرد یا به چالش می‌کشید که من صحبت های او را با ج2 نشان داده‌ام. س- از کی دختر بودن خودت را شناختی؟ یعنی... ج- مثلا از لحاظ فیزیکی؟ س- هم فیزیکی هم حسی. یعنی اینکه از کی احساس کردی که مثلا دختری با پسرا فرق داری... دوست داشتی که فرق داشته باشی یا نه ناراحت بودی... برگردیم یه خورده مثلا از اول شروع کنیم از بچگی...

رضا اسکندری از دهه‌های پایانی قرن نوزدهم تا امروز، ساحت اندیشه و مطالعات علم و فن‌آوری، شدیدا متاثر از جنبش‌ها و جریانات اجتماعی بوده که در این میان، جنبش حقوق زنان را –شاید در کنار جنبش حقوق رنگین‌پوستان- بتوان مهم‌ترین این جنبش‌ها دانست؛ جنبشی که در تاریخ بسط و تطور خود، انتقاداتی بنیادین را به‌تمامی حوزه‌های شناختی انسان وارد ساخته است. در این مطالعه‌ی مقایسه‌ای، سعی بر آن بوده است تا با مروری اجمالی است بر تاریخ و گستردگی نظرات فمینیستی در عرصه‌ی فلسفه‌ی علم، جایگاه، ساختار و قدرت گفتمانی این نظریات را در حوزه‌ی مطالعات علم و فن‌آوری نشان دهیم و از خلال نقد و بررسی این نظرات، چارچوبی را برای انجام مطالعات علم در چارچوب فمینیستی ارائه کنیم. بدین‌منظور، با مرور آراء اصلی‌ترین صاحب‌نظران این حوزه در سیری تاریخی، اصلی‌ترین مولفه‌های مشترک میان این نظریه‌پردازان استخراج‌شده و در بحث پایانی مقاله، عناصری چون پذیرش کاستی‌های معرفت‌شناسی علمی و...

مسئولیت سنگین دختر بودن در مورد ذاتی یا اکتسابی بودن صفات جنسیتی بسیار نوشته‌ و بحث شده است. یک نمونه آن کتاب «being boys, being girls: Learning Masculinities And Femininities» نوشته Paechter Carrie در سال 2007 می نویسد:« اینکه بچه‌ها چگونه در مورد خودشان فکر می‌کنند بسته به این است که بزرگسالان اطراف آن‌ها و هر کس دیگر به عنوان زن و مرد اساسا چطور رفتار می‌کنند»(ص2) تاکید این کتاب بر رشد هویت‌های مردانه و زنانه به عنوان فرایند الزاما شناختی است که بر اساس آن درک کودکان از خودشان به عنوان یک مذکر یا مونث و از معنا و دلالت مذکر یا مونث بودن در زمینه اجتماعی و فرهنگی که در آن زندگی می‌کنند، به عنوان نیروی انگیزشی تفاوت رفتاری دختران و پسران عمل می‌کند(همان). گرچه نمی‌توان نقش عوامل ژنتیک و روان‌شناختی را نادیده گرفت، این نکته همچنان مطرح است که بیولوژی علت نهایی تفاوت‌های بین دو جنس نیست....

  درس نظریه های انسان شناسی ( دوره دکتری) در این مجموعه به بررسی فرهنگ اصطلاحات جنسیت به صورت کلی و سپس فرهنگ اصطلاحات کلیدی جنبش زنان در صدساله اخیر ایران را مورد مطالعه قرار می دهیم. جنسیت مفهوم جنس به ویژگی های زیستی و تفاوت های بدنی انسان اشاره داشته و آنها را به دو دسته ی زن و مرد تقسیم می کند اما جنسیت معرف باورهایی است که مرد بودن و زن بودن را نشان می-دهد. هدف از تفاوت قائل شدن میان جنس و جنسیت بر این مبناست که فرهنگ از تفاوت فیزیکی و ذهنی میان زنان و مردان استفاده می کند تا نظام قدرت مبتنی بر پدرسالاری را حفظ کرده و به تولید این نوع از "آگاهی" در میان زنان بپردازد که آنها "ماهیتا" با نقش های خانگی تطابق بیشتری دارند. البته امروزه زن یا مرد بودن الزاما نقطه ی مقابل هم نیست زیرا مفهوم جنسیت از...

بدن بعنوان یک ساحت معرفت شناختی و حسی دارای زبان خاص خود است، چنانکه وقتی زبان گفتاری عمل نکند یا سکوت رخ دهد، این زبان همچنان به دلالت‌پردازی با استراتژی‌های بیانی خود مشغول است. برای بررسی زبان بدن می توان از الگوها و روش های نشانه شناسی در جهت تحلیل بهره برد. به منظور درک بهتری از زبان بدن می توان ارتباط آن را درون یک فضا به منزله یک چیدمان از عناصر نشانه ای (ترکیب) پی گرفت. برای این منظور از عکس دیدار دونالد ترامپ با امپراتور ژاپن برای درک ارتباط میان بدن ها با یکدیگر و نیز بدن ها با فضا به عنوان یک سیستم و چارچوب نظم دهنده استفاده می شود. این تحلیل در چهار سطح صورت می گیرد: در سطح نخست نحوه جای‌گیری بدن‌ها از نظر تعداد به گونه ای است که در دو گروه سه نفره فضا را به دو سمت تقسیم کرده اند؛ در...

گزارش مصاحبه انجام شده در روز سه شنبه 30/5/97 سادات را از خیلی وقت پیش می‌شناختم. از وقتی که دختربچه‌ای سه چهار ساله بود و در مقابل همسرم و بقیه مردان نامحرم با چادرنماز گل گلی تمرین حجاب می‌کرد. امروز اما او برای خودش خانومی شده و ازدواج کرده بود. در مورد  مکان و زمان مصاحبه چند بار تغییر پیش آمد، تا بالاخره توانستم در منزل خودش قرار ملاقات بگذاریم. آنجا بود که متوجه شدم در خانه کار چرم‌دوزی انجام می‌دهد و چون منزلش به هم ریخته بوده، در مورد تعیین زمان و مکان مصاحبه تردید داشته است. ولی در نهایت به همراه همسرش به تکاپوی مرتب کردن خانه افتاده و من را به آنجا دعوت کرده بود. بعد از احوال‌پرسی‌های اولیه، با توضیح مختصری در مورد موضوع و رعایت محرمانگی شروع به گفتگو کردیم. تلاش کرده‌ام احساس و معنای موجود در فضای گفتگو از طریق حداقلی از ویرایش در...

تفکیک فضایی/ جنسیتی مبتنی بر خصوصی و عمومی که در آغاز دوره مدرنیسم و با شهری شدن و صنعتی شدن جوامع همراه بود، در دوره‌های متاخرتر با ورود زنان به حوزه عمومی در غالب کار، مصرف و گذران اوقات فراغت تا حدودی متزلزل شده است. کیفیت استفاده زنان از فضای عمومی شهری و حضور آنان در شهر از سوی سیاستگذاران شهری، فعالان حقوق زنان مورد مناقشه و مساله‌ای چالش برانگیز است که حوزه عمومی را به حوزه مورد نزاع بین دو جنسیت تبدیل کرده است. گرچه این منازعه کمابیش در همه جوامع در جریان است و اساسا مفهوم فضا، مفهومی سیاسی به شمار می‌رود، در جریان مقاومت هویت‌های ملی، محلی و دینی در برابر فرایند جهانی‌شدن ابعاد مفهومی دیگری نیز بر آن افزوده می‌شود. در جریان این مقاومت، شیوه‌های بازنمایی جنسیتی در فضای عمومی دارای کارکردهای نمادین هستند. به طور کلی تحقیقات نشان می‌دهند که گروه‌های ملی و قومی به...

شهرها مرکز اصلی تولید، مصرف و بازتولید هنجارها و هویت های مبتنی بر جنسیت هستند. در عین حال خود شهرها توسط تجسم جنسیتی و واقعیت اجتماعی فعالیت روزمره (در خانه، ملا عام و مسافرت) شکل می گیرند. این رابطه متقابل هنوز در انبوه کتاب های مربوط به شهرها، سیاست های اجتماعی شهری و توسعه شهری بطور گسترده توسط نویسندگان بیان نشده است.دلیل این امر این است که مفاهیم شهری، «جنسیت» ، «مادی» و «اجتماعی» معمولاً به صورت حوزه های مطالعاتی جدا از هم در نظر گرفته می شوند. در حالی که بیشتر کتاب های مقدماتی در زمینه مطالعات شهری، اکنون تمایز جنسیتی را در حوزه های مختلفی نظیر مسکن، حمل و نقل، اشتغال و مسئولیت های مربوط به مراقبت به رسمیت می شناسند، ولی ترکیب نظام مند مطالعات شهری و مطالعات جنسیتی به عنوان حوزه های تاثیرگذار بر یکدیگر، مدت ها است که مورد غفلت واقع شده است. هلن جارویس...

  کتاب «جنسیت در آرای اخلاقی» از قرن سوم پیش از اسلام تا قرن چهارم هجری؛ گزیده ای از رساله دکتری خانم فاطمه صادقی است که در سال 1383 و در دانشگاه تربیت مدرس مورد دفاع قرار گرفته است. این کتاب حدود یک دهه بعد توسط نشر نگاه معاصر در 405 صفحه منتشر شده و دربردارنده این پرسش محوری است: جنسیت در شکل گیری نظامهای اخلاقی از سه قرن پیش از اسلام تا قرن چهارم هجری که مصادف است با ایران ساسانی تا شکل گیری مکاتب فقهی چه نقشی ایفا کرده و تلقی از آن چگونه بوده است؟ پرسش این پژوهش، گستره زمانی هفت قرن در دو مقطع مهم از تاریخ ایران یعنی تاریخ باستان و سده های نخستین دوره اسلامی را مدنظر قرار داده و کلیه آراء، نظرات، متون، مسائل حقوقی و فقهی درباره جنسیت را در این بازه زمانی، مورد بررسی و مداقه قرار داده است. کتاب در...

در میانه دهه 1960 اروپا و آمریکا شاهد تحولی گسترده‌ای در زمینه حضور اجتماعی زنان بودند. آمریکا در این زمان فرایندی را تجربه می‌کرد که «انقلاب جنسی»(sexual revolution) نامیده می‌شد. افزون بر این دختران تحصیلکرده دیگر به سختی  به قول بتی فریدن (Betty Friedan) می‌توانستند «راز زنانه» (The Feminine Mystique) (1963) خود، یعنی نارضایتی‌شان از در خانه ماندن، را پنهان کنند (نگاه کنید به فیلم زیبای مایک نیوول لبخند مونالیزا   در این سوژه، 2003). زندگی مرفه خانگی با تمام جذابیت‌های رفاهی و مدرنیسم فناورانه‌اش دیگر برای دختران جوان کافی نبود و هدف آنها حضور در جامعه و پذیرفته شدن به مثابه یک انسان و نه  یک «زن» با وظایف مشخص خانگی و زنانه بود. در اروپا نیز با اندکی تاخیر شرایط  رسیدن به مه 1968 آماده می‌شد و دختران و زنان جوان هر چه کمتر و کمتر حاضر به پذیرفتن نقش‌هایی بودند که جامعه برای آنها از کودکی تا پاین...

گرایشات فمنیستی در حوزه جغرافیا از ترکیب نظریه‌های سازه‌گرایانه اجتماعی و جغرافیای زمانی(Time-Geography) بهره می‌برند. طبق نظر کسانی چون پیربوردیو، آلین تورین، روی باسکار، جورجن هابرماس، پتر برگر و گیدنز، جامعه به عنوان یک کلیت فضایی واقعی در نظر گرفته می‌شود که از کنش‌های متداول عاملیت انسانی تشکیل می‌شود. این دیدگاه مساله نظریه اجتماعی مدرن مبنی بر اهمیت ساختار و عاملیت را حل می‌کند. تاکید بر تعیین‌کننده بودن ساختار یا عاملیت با توضیح سازه‌گرایی(Structurationism) از این مساله، به این شکل حل می‌شود که عاملیت انسانی آگاهانه وظایف متداول روزمره را در خلال زمان و فضایی برعهده می‌گیرد که توسط ساختارهای اجتماعی، جامعه، اقتصاد، سیاست و فرهنگ تولید و بازتولید شده‌اند. با درک اهمیت فضا به عنوان زمینه تعامل اجتماعی، جغرافیا در کانون توجه نظریه اجتماعی قرار گرفت. در این دیدگاه فضا در عین حال که نتیجه فرایندهای اجتماعی است، رسانه آن نیز محسوب می شود(Rose,1993). از این منظر سازه‌هایی مثل...

 فضاهای سنتی زنانه شهری(بازار وکیل شیراز)  سعید اسلامی‌راد جنسیتی‌شدن فضا را می توان یکی از کارکردهای انتظام بخشی و سامان بندی در کنترل فضاهای اجتماعی دانست. ارتباط جنسیت و فضا با توجه به نحوه حضور افراد می تواند ثابت یا متغیر باشد؛ برخی فضاها در درون خود تقسیم بندی های متنوعی را شکل می دهند که حضور توأمان افراد را شکل می دهد. در این میان یکی از فضاهایی که بسیار زنانه است، مراکز خرید روزانه و بازرهای سنتی است. نکته جالب اینکه بازارها به دلیل بافت سنتی و گفتمان‌های درون خود در بخش بندی های فضایی مختلف، خود تقسیم بندی جنسیتی متفاوتی را دارا هستند. تیمچه ها و قهوه خانه ها فضاهای درون بازار هستند که کاملا مردانه اند؛ اما در میان این فضای اصلی، بازار صحنه برخورد و حضور همزمان زنان و مردان است. مردان بیشتر در قالب فروشنده ها و عرضه‌کننده اجناس و زنان در نقش خریداران...

کتاب «مجموعه مقالاتی درباره گرهگاه جنسیت و دیگر نظامهای سلطه» دربردارنده مقالاتی از کیمبرلی کرنشاو، آنجلا دیویس، پاتریشیا کالینز، اونجلینا هالوینو، چاندرا موهانتی و آدری لردصاحبنظران معاصر و برجسته فمینیسم است. گروهی از مترجمان به سرپرستی فرانک فرید، مقالات برجسته این صاحبنظران را به فارسی ترجمه کرده اند. کتاب در زمستان 96 و در 388 صفحه توسط نشر و پژوهش شیرازه منتشر شده است. متفکرانی که مقالات آنها در این کتاب گردآمده؛ شماری از برجسته ترین نظریه پردازان و فعالان مطالعات زنان هستند. برخی مانند پاتریشیا کالینز و چاندرا موهانتی عمدتاً در حوزه نظریه پردازی جای می گیرند. برخی دیگر، علاوه بر آن، کنشگر سیاسی نیز هستند؛ مانند کرنشاو و آنجلا دیویس که در فعالیتهای جمعی همچون تظاهرات علیه انواع تبعیضات به خیابانها می آیند و پشت تریبونهای بسیج نیروی خیابانی زنان هم حاضر می شوند. این صاحبنظران عمدتا سیاه و رنگین پوست بوده و نماینده گروهی از زنانی هستند...

فیلم (A happy event) (یک اتفاق مبارک) فیلمی به کارگردانی رمی بزانسن (Remi Bezancon) و با بازی لوئیس بورگین (Louise Bourgoin) و پو مارمای (PioMarmai) در سال 2011 ساخته شده است. عنوان فیلم، از همان ابتدا، نوید اتفاق‌ یا اتفاق‌های خوب و شاد را به خواننده می‌دهد و مخاطب خود را برای یک اتفاق خوب آمده می‌کند. محوریت فیلم در مورد دختر و پسری است که باهم آشنا می‌شوند و ازدواج می‌کنند و بچه‌دار می‌شوند. به نظر ایده جدیدی نمی‌آید و شاید گفت در فیلم‌های بسیاری وجود داشته است مخصوصاً اینکه داستانی خطی هم دارد. اما فیلم سعی می‌کند با نگاهی مدرن و امروز‌ی‌تر به این موضوع بپردازد و شاخ و برگ دهد. ابتدای داستان در مورد آشنایی این دختر و پسر است که چاشنی طنز دارد، اما هرچه فیلم بیشتر جلو می‌رود جدی‌تر می‌شود. دریک آشنایی ساده دختری باهوش و دانشجو فلسفه و مشغول نوشتن رساله و پسری که...

نظریه‌های مردانگی با تاکید بر رویکردهای جامعه‌شناختی، علی یعقوبی، نشر پژواک، چاپ اول، 1393. در دوره مدرن،ایجاد خصلت «بازاندیشانه» در هویت‌ که در پی تحولات اجتماعی و تغییر ساختارها و نقش‌های سنتی پدید آمده است، مفهوم «هویت جنسیتی» را به محور برخی از جریانات اجتماعی از جمله جنبش فمنیستی تبدیل کرد. در جامعه جدید قدرت بازاندیشی زنان نسبت به ساختارهای سنتی افزایش یافت(گیدنز در یعقوبی،177:1393). اما توجه به مفهوم جنسیت و هویت جنسیتی در مورد مردان نیز با ابعاد و در بازه زمانی متفاوت تکرار شده است. جریان فمنیسم دهه 1970 نه تنها پیام‌رسان گروه‌های زنان بود، بلکه همه فرضیات موجود درباره نظام جنسیتی را به چالش کشید و مجموعه‌ای از مسائل در مورد مردان را ایجاد کرد. تحلیل فمنیسم از این که چطور نقش جنسی زنان آنان را تحت فشار قرار می‌دهد، هم بین فمنیست‌ها و هم مردان طرفدار فمنیسم به زودی به این بحث انجامید که در مقابل،نقش...

آلفونس دو لامارتین؛ عباس آگاهی بعضی از انسان‌های برگزیده به صورتی طبیعی مسائل مربوط به میهن را با مسائل مربوط به روح خود در هم می‌آمیزند و آن‌قدر بزرگ‌اند که اگر نَفَس خود را با نَفَس کشور توأم نکنند نمی‌توانند به‌راحتی تنفس کنند. ولی ژان دارک از آن دسته آدم‌هایی بود که به نوشتة لامارتین، هنگام جان کندن طولانی اخلاقی و جسمی خویش، گمنام بود. چه قلمی بهتر از قلم لامارتین می‌تواند در آغاز این دفتر، جوانی این زن قهرمان (1412 –1431) را برای ما مجسم کند. ما به این ترتیب او را از لحظة تولّد تا هنگامی‌که از وکولور عازم ملاقات با ولیعهد فرانسه، سپس در آغوش کشیدن افتخار، و سرانجام شهادت می‌شود دنبال خواهیم کرد. در آن زمان‌ها، در دهکدة دُمرمی ، واقع بر شیب جنگلی کوه‌های وُژ ، در بخش علیای استان لورن در منطقة شامپانی و در نزدیکی شهر کوچک وکولور خانواده‌ای زندگی می‌کرد موسوم به...