پیش‏گفتار مردمانی که به نام یزیدی‏ها (به کردی: اِیزدی) شناخته میشوند، در پهنة جغرافیایی وسیعی از شمال عراق و سوریه گرفته تا شرق ترکیه، ارمنستان و گرجستان گسترده شده اند و معمولاً یکـجانشین هستند، گرچه به قبایل کوچ‏رو متعددی هم تقسیم شدهاند. اگربخواهیم دقیقتر بگوییم، یزیدیها امروزه در ناحیة شیخان عراق، شمال غرب موصل، و جبل سنجار (چیَه شنگاله)، غرب موصل؛ در سیروج، بیرجک، کِلِس، آفرین، عامودا، قمیشلی در سوریه؛ در ایروان و نواحی آراگاتسوتن، آرتاشات و تالیندر ارمنستان، در تفلیس گرجستان؛ در سرزمین کراسنودارو برخی نواحی دیگر در روسیه؛ در اروپای غربی، مشخصاً آلمان. تقریباً تمامی جمعیت یزیدی ترکیه که پیش از این در اقامتگاههای کوچک و محدود در مراکز روستایی طور‌عبدین، نصیبین، دیاربکر، موش، ساسون، بتلیس، و کرانة بالادست رود فرات زندگی میکردند، به سوریه یا آلمان و سایر کشورهای اروپای غربی مهاجرت کردند. ظهور جوامع یزیدی در روسیه نتیجة مهاجرت اقتصادی از ارمنستان و گرجستان در دهة...

  حسین ابراهیمی ناغانی ، سارا یزدان پناه * چكيده قفل و قفل‌سازي از اهميت ويژه و قابل‌توجهي از مقوله‌ي حفاظت و امنيت مال داشته و مورد توجه بسياري از صنعتگران سنتي و معاصر بوده است. اين هنر-صنعت نسبتاَ كهنسال از حيث نحوة ساخت و زيبائي‌هاي بصري جاي بررسي و تحقيق بيشتري دارد تا در اثناي آن به وجوه هنري و صنعتگري گذشتگان وقوف يافته و بر حفظ و پاسداري از اين ميراث گرانقدر كمر همت بنديم. اين پژوهش درصدد بررسي تاريخچه قفل و قفل سازي با تأکيد بر يکي از قديمي‌ترين و مطرح ترين مکانهاي ساخت اين ابزار حفاظتي، « چالشتر» مي‌باشد که در اين ميان معيارهاي خاص تکنيک، زيبايي و آسيب‌شناسي آن مورد بررسي قرار گرفته و نهايتاَ راهكارهائي جهت احياء اين هنر-صنعت كمتر شناخته شده و ارزشمند ارائه مي‌گردد. واژگان كليدي: قفل و قفل‌سازي، چالشتر، شيوه‌هاي ساخت، زيبائي، آسيب‌شناسي. مقدمه قفل چالشتر عرصة چالش ظرافت و احساس...

"ناسیونالیسم نژادی در تاریخ معاصر ایران" عنوان کتابی است، که در سال جاری (1398 شمسی) توسط انتشارات گامِ نو به چاپ رسیده است. نویسنده ی این کتاب، عبدالرضا نواصری، پس از یک یادداشت و یک مقدمه، در سه فصل و یک نتیجه گیری، از تعریف "ملّت" و "ناسیونالیسم" آغازیده و تا "جریان فکری آریاپارت شروین باوند" رسیده و به گفتمان و گونه های ناسیونالیسم و چهار نسل ناسیونالیست های ایرانی پیش و پس از انقلاب اسلامی پرداخته است. در "نسل سوّم متفکران ناسیونالیسم نژادی در ایران"، نام های شاهرخ مسکوب، ذبیح الله صفا، عبدالحسین زرّین کوب، فریدون آدمیّت و شجاع الدین شفا به چشم می خورد. آنچه در نخستین صفحه ی کتاب، در بخش "یادداشت نویسنده" قابل تأمل برای همه ی خوانندگان است، این سخن نویسنده است: «بیان دیدگاه های ناسیونالیستی افراد ذکرشده در کتاب، به معنای نفی سایر وجوه و ابعاد مثبت آنان در حوزه های علمی، فرهنگی و...

اگرچه قومیت به عنوان هم معنای چگونگی روندی در نظر گرفته می شود که افراد هم از سوی خود و هم از سوی دیگران با آن شناخته می شوند، اما در سرتاسر آفریقا، زبان به عنوان نشانه اصلی هویت به شمار می رود. زبان، افراد را به نوعی جایگاه خاص و اصیل پیوند می دهد که تاریخچه ای فرهنگی و مشترک در پس آن وجود دارد. برای نمونه در جنوب آفریقا، "زولو" ها و "زهوسا" ها به زبان هایی صحبت می کنند که تقریبا شبیه یکدیگرند، اما تفاوت هایی بسیار جزیی کافی است تا مردم بتوانند افراد متعلق به این دو گروه را از هم متمایز کنند. بنابراین، این امر در تعیین هویت آنان نقشی مهم ایفا می کند، زیرا این دو قوم، در قرن های متمادی پیش، مسیرهای بسیار متفاوتی را پشت سر گذارده اند. حتی برخی مردم ریشه های عمیق تری دارند. برای نمونه هویت قوم "سونگ های"...

«کاروان پیران» از جمله اشتراکات بین استان گلستان با منطقه پیرامونی‌اش است که می‌توان در راستای دیپلماسی فرهنگی از آن‌ها سود بُرد. رسول اسماعیل‌زادۀ دوزال* برای شرکت در مراسم هفتۀ فرهنگی استان داش¬اوغوز، با هماهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، سفری به داش اوغوز داشتم. این سفر، علاوه بر این‌که یک وظیفۀ اداری بود، از حیث تحقیقات فرهنگی و تاریخی نیز برایم اهمیت زیادی داشت؛ زیرا از بیست سال پیش در زمینۀ پیران ترکمنستان و تصوف در آسیای مرکزی مطالعاتی داشتم، به‌ویژه با تحقیقاتی که دربارۀ داستانهای دده‌قورقود داشتم، با واژه¬ی دیش‌‌اوغوز (داش‌اوغوز) آشنا بودم. لذا از نزدیک دوست داشتم با استانی که به نام داش‌اوغوز نامگذاری شده است و تشابه اسمی بین آن وجود دارد، بیشتر آشنا شوم. به هر تقدیر، در مراسمی که به‌مناسبت هفتۀ فرهنگی استان داش اوغوز ترتیب یافته¬بود، شرکت کردم. این مراسم به‌مناسبت هفتۀ فرهنگی استان داش‌اوغوز برگزار می‌شد و كیفیت بخش‌هایی از آن کم نظیر...

اصولا یک نقد قوم‌گرایان ایرانی این است که بیشتر حکومتهای ایران سده سوم پس از اسلام تا قاجار، ترک بودند. اما پهلوی که آمد سیاست فارسی‌گرایی را در پیش گرفت و تلاش کرد زبان ترکی و دیگر زبانهای محلی را از میان بردارد. سیاست فارسی‌گرایی را می‌توان در چارچوب ملی‌گرایی دید که از سده نوزدهم در اروپا و کشورهای دیگر در پیش گرفته شد. اگرچه بزرگترین نظریه‌پردازان ملی‌گرایی و قوم‌گرایی (همچون آنتونی اسمیت، هابزباوم و...) ایران را جزو انگشت‌شمار کشورهایی می‌دانند که پیش از ملی‌گرایی دارای مفهوم ملت بوده، اما رواج ملی‌گرایی اروپایی به هر ترتیب بر ایران هم اثر گذاشت. برجسته کردن پیشینه تاریخی و توجه بیشتر به زبان ملی، برخی از نشانه‌های این ملی‌گرایی بود. بنابراین فرض این یادداشت این است که حتی اگر قاجار هم روی کار مانده بود یا حکومتی دیگر به جز پهلوی روی کار می‌آمد، باز هم همین روش تقویت زبان فارسی در پیش...

اصطلاح «آنتروپولوژی» ترکیبی از دو واژه یونانی «آنتروپوس» به معنای «انسان» و «لوگوس» به معنای «دانش» یا «شناخت» ست و در مجموع به معنای «مطالعه و شناخت انسان» میباشد. کتاب حاضر تاریخ سیر تحول اندیشه های انسان شناختی، یا به سخنی دیگر تاریخ تحول دیدگاهها و نظریه ها در رشته انسان شناسی را در دو مسیر زمانی و جغرافیایی نشان می دهد. نویسندگان کوشیده اند تا رویکردی تحلیلی به روند شکل گیری و رشد و تحول پیشرفت تاریخچه مردم شناسی و انسان شناسی از آغاز تا امروز داشته باشند. اریکسن و نیلسن خاستگاه این دانش و چگونگی پیدایی و برآمدن تفکر مردم‌شناختی و انسان‌شناختی و روند حرکت و تطور و پیشرفت مباحث گوناگون این حوزه علمی را در جوامع اروپایی بویژه انگلیس، فرانسه و آلمان، و جامعه آمریکا تعیین و تبیین کرده اند. این اثر به تاریخ کامل انسان شناسی اجتماعی و فرهنگی می پردازد و چشم اندازی جامع و...

همواره نزدیکی اساطیر و آیین‌ها و شباهت تفاسیر آن‌ها شگفت‌انگیز است. در اینجا به شرح جشن اکیتو می‌پردازم که همچون نوروز ما ایرانیان در اول بهار برگزار می‌شده، و دوازده روز ادامه می‌یافته، و مشابه باور ما که در نوروز نظم (ارته) بر خائوس (خواء) فایق می‌شده و نظم بهار پس از هرج و مرج زمستان، و خشکی و سرما می‌آمده، در باور بین‌النهرین نیز البته با رمز‌پردازی دیگرگونه‌ای، جنگ میان نظم و خائوس(بی‌نظمی) و جشن پیروزی نظم در اول بهار برگزار می‌شده. جشن باستانی اکیتو، از جشن‌های بین‌النهرین بوده که به میانه‌ی هزاره‌ی سوم ق.م برمی‌گردد. اکیتو یا اکیتوم (به سومری اکیتی سنونم، معنای لغوی آن درو کردن جو است؛ به اکدی اکیتو یا رش شاتین ، به معنای سر سال) این جشن بهارانه در میان سومریان، آشوریان، بابلیان و کلدانیان برگزار می‌شد. به نظر می‌رسد اکیتوی سومری از اسطوره‌ی سقوط اینانا خدا-مادر خدایان، به عالم زیرین و زندگی...

  وقتی از خلیج‌فارس صحبت می‌کنیم باید در نظر بیاوریم که از کدام خلیج‌فارس صحبت می‌کنیم. آنچه از خلیج‌فارس در ساحت هویتی یا به‌عبارت‌دیگر در آینه تاریخ و فرهنگ موردنظر است، تنها یک محدوده طبیعی همچون یک ظرف نیست که هر آنچه در آن وجود دارد به نام آن تلقی کنیم. بلکه در ساحت هویتی خلیج‌فارس یک پدیده و مجموعه فرهنگی است. مجموعه‌ای که در مسیر حضور آدمی در این حوزه طبیعی شکل‌گرفته، کامل شده و به انسجام رسیده است. اگر این انسجام نباشد داده‌های فرهنگی موجود در خلیج‌فارس به یک مجموعه تبدیل نمی‌شود. انسجامی حاصل تعامل و پیوند میان عناصر مختلف آن است که درنتیجه این عناصر را به هم وابسته ساخته است تا از طریق تعامل به تعادل درون مجموعه‌ای دست یابند. فرهنگ خلیج‌فارس یک فرهنگ بسته با حریم محدود همچون قلعه نیست که حیات و تداوم خود را با نگاه به درون دنبال کند، بلکه خلیج‌فارس مجموعه‌ای...

«مَشکَه و مالار» پژوهشی مردم شناختی در عرصه فعالیت های سنتی کار و تولید، محمود اکبرین و علیرضا فرزین، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده مردم شناسی، 1384، 80 صفحه فنون، شیوه های معیشت، آیین و مراسم، از عناصر بنیادین در شکل گیری فرهنگ هستند. مشکه یا مشکِ کره گیری که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است؛ به عنوان یک وسیله مهم تولید در شیوه معیشت دامداری اهمیت در خور توجهی دارد. از یک طرف فنون ساخت و به کارگیری آن، از پشتوانه فنی مبتنی بر تجربه های دیر سال برخوردار است و از طرف دیگر رسم و آیین های عروسی مشک و آماده نمودن مشکی که برای نخستین بار مورد استفاده قرار می گیرد از لطیف ترین و زیباترین جلوه های فرهنگی عشایری است. در این رسم که ریشه در جهان بینی و باورهای کهن دارد، مشک در جایگاه یک عروس می نشیند و با آن همانند...

کتاب «مذاکره بر سر گذشته: باستان‌شناسی، ناسیونالیسم و دیپلماسی در خاورمیانه» نوشته جیمز اف گود، به رابطه سیاست و باستان‌شناسی در خاورمیانه و در فاصله دو جنگ جهانی می‌پردازد. گود اکتشافات باستان‌شناسی این دوره تاریخی در چهار کشور عراق، ایران، ترکیه و ‌مصر را در بستر روابط و تقابل‌های سیاسی زمانشان بررسی می‌کند. هدف از این کار نشان دادن جایگاه باستان‌شناسی به عنوان یک محل مناقشه است. یک سوی این مناقشه جریان‌های ناسیونالیستی کشور‌های خاورمیانه در این دوره قرار دارند و سوی دیگر آن قدرت‌های بزرگ غربی به خصوص انگلستان، فرانسه و آمریکا. نویسنده متاثر از پروژه نظری بندیکت اندرسون در کتاب «جماعت‌های تصوری» اهمیت یافتن باستان‌شناسی و اشیای باستانی را بر مبنای روند‌های ساخته شدن دولت‌ملت مدرن توضیح می‌دهد. «در روند برساختن یک هویت ملی، باستان‌شناسی نقش بسیار مهمی بازی کرد. در دل قلمروی ملی، بازمانده‌های نیاکان دفن شده بود و این وظیفه باستان‌شناسی بود که میان گذشته و...

  1.کتاب: ناسیونالیسم قومی در جهان معاصر: واکر کونور و مطالعه ناسیونالیسم(1) ناسیونالیسم قومی در جهان معاصر: واکر کونور و مطالعه ناسیونالیسم. لندن و نیویورک: راتلج، 2002.(2) محققان اندکی هستند که همچو واکر کانر به مطالعه قومیت و ناسیونالیسم کمک کرده باشند. از اواخر دهه 1960 تا کنون، کانر کمک های مهمی به مباحث محوری در حوزه مطالعات ناسیونالیسم کرده است در حالی که تلاش می کند تعریف دقیق تری از اصطلاحات کلیدی در طول این راه ارائه کند. کتاب حاضر به عنوان یک یادنامه بزرگداشت سهم کانر برای رشته در نظر گرفته شده، و سپس در قالب مجموعه ای بسیار مفید از مقالات، شامل در دسترس ترین بحث از «ازل گرایی » که هم اکنون در ادبیات موجود است، گسترش یافت. ناسیونالیسم قومی در جهان معاصر با یک فصل مقدماتی شفاف توسط دانیل کانورسی آغاز می شود که ماهرانه چهار بخش بعد یک جای پای محکم در باب سهمش...

روناک حسینی گفتگو با قدرت الله ذاکری، پژوهشگر حوزه فرهنگ ژاپن درباره ساموراییها اینکه چرا منش آدمهایی آنقدر خشن تبدیل به فرهنگی محترم و ماندگار شد ساموراییها را با موهای دماسبی و جلوی سر تراشیده شان به یاد داریم و شمشیرهایشان. اینکه تا آخرین قطره خون برای فرماندهشان میجنگیدند، عادت داشتند خشک و عبوس و جدی باشند. منظم و دقیق کار کنند و به اصولشان پایبند بمانند. بعد هم آن تصویر مردی در افق را یادمان میآید که در فیلمها میرفت تا به زندگی خودش پایان دهد و در عوض شرافتش را نجات دهد. قدرت الله ذاکری، استاد دانشگاه و پژوهشگر در حوزه فرهنگ ژاپن است و میگوید ساموراییها بیش از هر چیز شهرتشان را مدیون سینما هستند. او میگوید مطالعه درباره آنها و معروف شدنشان از زمانی شروع شد که ژاپن در آغاز قرن بیستم خودش را به عنوان یک کشور قوی و پیشرو به جهان معرفی کرد. اما...

برگردان: شیوا قربانیان در سدۀ دهم در قطب شمال و در زمانی‌که وایکینگ‌ها در سرزمین بافن و در امتداد کرانۀ اقیانوس اطلس لنگر انداختند، نخستین روابط شناخته شده میان اروپا و بومیان کانادا در گرئونلند و لابرادور برقرار شد. حکایت اریک لو­روژ شرح مفصلی ازسفرهای خود او، لیف هاپنی اریکسون، بی­جارنی هرجولفسون، و چند تن دیگر از وایکینگ‌های مشهور را نقل می‌کند. پسرِ اریک لوروژ سفرهای دیگری به نیوفاندلند داشت (که در آن زمان وینلاند نامیده می‌شد). اطلاعات زیادی از آن دوران در دست نیست، اما به نظر می­رسد که بومیان در مقابل اروپاییان ایستادگی نمودند زیرا دشمنی‌های روزافزون میان وایکینگ‌ها و بومی‌ها - قبیلۀ بئوتوک در جزیره نیوفاندلند-  پایانی بود بر تمام تلاش‌های تشکیلات اروپایی مبنی بر ایجاد « قلمرو کانادا». سفرهای واکینگ‌ها به کانادا چندان ادامه نیافت، حتی با این احتمال که تلاش اسکاندیناوها برای تصاحب شمال نیوفاندلند به مدت شش دهه، از سالهای 990 تا 1050 به...

نوشته باربارا جانستون و ویلیام مارسلینو برگردان زهرا خلجی قوم شناسی ارتباط دل هایمز برای بررسی دقیق چگونگی قرارگیری و ایفای نقش زبان در گفتمان، هم اساسی نظری و هم فرآیندی کاوشی روش شناختی ارائه می‌کند. برای انجام چنین کاری لازم است که به تعامل زبان در همبافت توجه شود. قوم شناسان ارتباط به بررسی دقیق صحنه عینی، شرکت کنندگان، اهدافشان؛ وسیله ارتباطی و حالت های ارتباط؛ هنجارهای هدایت کننده‌ی تعبیر می پردازند. در حقیقت،‌ برخی اوقات خود واژه ها نسبتا بی اهمیت هستند. به جای پرداختن به صورت دستوری، قائل شدن اهمیت برای ارتباط کلی، تاثیر زیادی به روی مطالعات هایمز در زبان های بومی سرخپوستان آمریکا داشته است. مانند بسیاری از زبان شناسان انسان شناختی در آمریکا، هایمز همواره دانشجوی زبان های بومی سرخپوستان آمریکا بوده است و هنگامی که او شروع به انجام تز دکترای میدانی خود در دهه‌ی ۵۰ میلادی کرد، بسیاری از این زبان ها...

هشتاد سال پویش مردانه ات بر توسن تیزتک قلم و بیان در تاختگاه ناهموار لوح روزگار خجسته باد... علی بلوکباشی  در بیشتر جوامعِ جهانِ باستان و در آن میان جامعۀ ایران انواع قرابت ها با حقوق و تکالیف و الزامات عُرفی و شرعی خاص وجود داشته است. یکی از این قرابت ها رسم فرزندخواندگی یا پذیرفتن پسری یا دختری با رسم و آداب خاص به نام خود بوده است. در شماری از این جوامع فرزندخواندگان همچون فرزندان نَسَبی از همۀ حقوق معنوی و مادی خویشاوندی مقرر در جامعه ، از جمله منتفع شدن از حق ارث برخوردار بوده اند.  در میان قبایل عربِ دورۀ جاهلی رسم پسرخواندگی، یا به اصطلاح رسم « تَبَنّی»، یعنی پسر دیگری را به فرزندی خود برگزیدن به منظور تحکیم اتحاد خویشاوندی و قبیلگی در میان خود متداول بوده است. در آغاز ظهور اسلام هنوز سنّت تَبَنّی در میان دو قبیلۀ بزرگ مهاجر و انصار معمول...

  گزارشي از سخنراني ناصر فكوهي درباره هويت ملي و خطر جريان هاي شوونيستي قومي و ملي       دنياي اقتصاد: دکتر ناصر فکوهي انسان شناس چندي پيش در محل کتابخانه ملي درباره«سازوکارهاي شکل گيري هويت ملي و خطر جريان هاي شوونيستي قومي و ملي»سخنراني کرد. وي در سخنان خود ايران را داراي دو مدل دولت يکي در مفهوم تاريخي و سنتي و ديگري در مفهوم مدرن دانست و طي آن کوشيد تا مرزها و تفاوت هاي اين دو مدل دولت را آشکار سازد. آنچه در ادامه خواهيد خواند بخش هايي از متن پياده شده سخنراني اين استاد دانشگاه تهران است.     بسياري از مفاهيمي که امروزه ما از آن صحبت مي کنيم در دوران مدرن معاني متفاوتي با آنچه در دوران گذشته داشته اند پيدا کرده اند. بي شک واژه هايي نظير مردم و دولت از اين دسته اند. دولت در معناي وبري آن يعني «سازماني که...

  کاربرد ترم "مقام" برای "موسیقی قومی در ایران"، کاربردی غیرعلمی، نادرست و گمراه کننده است. این واژه نه مفهومی است و نه تا کنون تعریفی از آن ارائه شده. کاربرد عنوان مقام برای موسیقی قومی ایران از چند جهت نادرست است: برای موسیقی شناسی ایرانی مشخص نیست که مفهوم مقام در موسیقی اقوام یعنی چه؛‌ عنوان مقام دلالت بر "مد" (mode) دارد نه بر ملودی؛ در موسیقی شناسی قومی ایران، نه از "مد" و نه از ملودی و نه از تفکیک آنها تعریفی ارائه نشده است؛ عنوان مقام در موسیقی اقوام پشتوانه تاریخی ندارد؛ ساختار سیستم بندی موسیقی اقوام ایرانی در درون با یکدیگر متفاوتند؛‌ موسیقی هر قوم با برش منطق فرهنگ همان قوم در تباین است و از این جهت، هرکدام نسبت به قلمرو جغرافیایی – فرهنگی، برش (یا گروه بندی فرهنگی موسیقایی) متفاوت و مخصوص به خود را دارند. تنوع چشم گیر در اختلاف سیستم و فرهنگ...