اسماعیل عباسی آخرین بازماندگان گارسون‌های «هتل نادری» تهران که عمری با اهالی هنر و ادب محشور بوده‌اند، هنوز آن جوان باریک‌اندام، صبور و کم‌حرف را به‌یاد می‌آورند که یک روز در هفته، میزی را در اختیار می‌گرفت و سفره‌ای از جنس کاغذ کاهی را که ماهرانه از به‌هم چسباندن صفحه‌های کوچک‌تر کاغذ درست‌کرده بود، روی میز پهن می‌کرد. لحظه‌هایی در سکوت، آدم‌های حاضر در هتل را از نظر می‌گذراند. در همان لحظه‌های سکوت، مداد طراحی آرام و بی‌وقفه روی سطح کاغذ کاهی بزرگ به‌حرکت درمی‌آمد. چند نوجوان علاقه‌مند به طراحی که کمی دورتر از میز طراح، با اشتیاق و کنجکاوی، این لحظه‌های پرشور و نفس‌گیر را به‌تماشا می‌نشستند؛ در ادامه به حرکات ماهرانه طراح که با ماژیک مشکی درشتی به شاکله‌ی ناپیدای مدادی جان می‌بخشید خیره می‌شدند. این شیوه طراحی که طراح نامدار و بلندآوازه، زنده‌یاد اردشیر محصص، به‌کار می‌گرفت در کار گشودن فصل جدیدی در هنر طنز تصویری در...

  آوای ماندگار سرزمین سبز آرش منصور يک صداي آشنا در تيتراژ سريالي تلويزيوني در دهه ي 60، صدايي که گرچه پيش از آن هم در گيلان شناخته شده بود. اما حالا با سريال کوچک جنگلي معروفيتي فراتر از مرزهاي لهجه و جغرافيايش پيدا کرد. صدايي که بين نتها با لرزشي آشنا و حزين مي چرخيد و لهجه اش ديگر مانع انتقال زبانش نبود. صدايي متعلق به گيلان که حالا در همه ي ايران فهميده مي شد. تو گويي همه را گيلک و چشم انتظار ميرزا کرده است. تحريري خفيف از موسيقي سنتي، لهجه اي از موسيقي فولکلور، تنظيمي کلاسيک با سادگي و بي پيرايگي يکدست مي شدند. تا آنها که جوانتر بودند و نميدانستند بپرسند اين صداي کيست؟ روحي جاري و مستتر در خاطراتي دور و نزديک. صدايي که گذشته را ملموس و اکنوني کرده بود. آنقدر که بتواني لمس اش کني و با روحش روبه رو شوي. صداي...

چراغ علم و خرد احمد جلالى فراهانى: فضل‌الله رضا دانشمند شهير و بلندآوازه ايرانى است كه از صاحب‌نظران علوم رياضى، فيزيك و ادبيات فارسى در زمان و زمانه خود بود و هست و خواهد بود. او در رژيم گذشته علاوه بر دانشگاه صنعتى شريف، مدتى هم رياست دانشگاه تهران را بر عهده داشت و در روزگار نه‌چندان دورى نماينده ايران در «يونسكو» بوده است... متولد ۱۲۹۴ رشت - مهندس برق و مخابرات ـ شروع تحصيل در رشت و پايان تحصيلات متوسطه در تهران ـ ورود به دانشكده فنى دانشگاه تهران در سال تأسيس اين دانشكده ۱۳۱۳ ـ اخذ مدرك مهندسى برق و مخابرات ۱۳۱۷ ـ سفر به آمريكا براى ادامه تحصيل در رشته رياضيات كاربردى، تئورى سيستم و كنترل اتوماتيك، تئورى انفورماتيك ـ دريافت فوق‌لیسانس مهندسى برق از دانشگاه كلمبيا در سال ۱۳۲۵ ـ اخذ دكتراى مهندسى برق از مؤسسه فنون نيويورك در سال ۱۳۲۹ ـ تدريس در دانشكده مهندسى...

به یاد و خاطره زنده یاد سید اشرف الدین حسینی معروف به نسیم شمال (1249 – 1313 ه.ش.) قاطع ترین نتیجه مستقیم یک انقلاب سیاسی، یک انقلاب ادبی است. (ویکتور هوگو) بیست و نهم اسفند را در خاطره تاریخی به نام روز ملی شدن صنعت نفت می شناسیم. اما این روز در تقویم تاریخی ما ایرانیان یک مناسبت دیگری هم دارد و آن سالمرگ سید اشرف الدین حسینی است معروف به نسیم شمال، کسی که به خاطر به ثمر رسیدن انقلاب مشروطه و پاسداری از اهداف و آرمان های آن حتی تا پای جان ایستاد و بر سر راهی که گزیده بود از زندگی اش نیز گذشت. نوشتن درباره چنین مردی آن هم در سالروز مرگش کاری است بس دشوار. با استفاده از آنچه از آن زمان باقی مانده و دیگران اینجا و آنجا نوشته اند سعی کردم یادداشتی برای زنده نگاه داشتن یاد و نام سید اشرف الدین گیلانی...

تورج رهبرگنجه مقدمه علَم یا جریده یکی از وسیله ­های نمادین به کار رفته در آیین سوگواری در میان شیعیان است .­این وسیله چوبی و بلند ارتفاعی حدود پنج تا شش متر دارد که رأس آن را با پنجه ه­ای فلزی از جنس برنج و پارچه­ های مشکی و رنگین می ­پوشانند .در علَم­بندی اغلب از پارچه­ های سبز به نشانه مظلومیت و محبوبیت امامان معصوم)ع(، قرمز به نشانه سرخی خون و شهادت آن بزرگواران و سفید که بیانگر سیمای نورانی آنان بوده  استفاده می­شد. نگاره­ های علَم را اغلب تصاویری از طاووس­، کبوتر، چهار­گلدان و طوطی در دو طرف تشکیل می ­داد. علَم­ ها در گذشته اغلب یک تیغ بودند که با مرور زمان به علَم­های سه­ تیغ، پنج ­تیغ، هفت­ تیغ و ... تا بیست ویک­ تیغ مبدل شدند. قدیمی­ترین علَم­های ایرانی در موزه توپکاپی  [1]  استانبول ترکیه نگهداری می­ شوند. این علَم­ها که نمونه ه­ای از علامت...

رفیق نصرتی فیلم در دنیای تو ساعت چند است؟ کلاً شش تا و نصفی شخصیت دارد که بجزعروس بینوا، بقیه، همچون نوه نتیجه‌های مارسل پروست اند و رشت هم برای آنها جایی است همچون بهشت خیالی پروست؛ «کومبره»، و لهجۀ گیلکی در کاورهای موسیقاییِ کریستف رضاعی، که همچون سونات‌های ونتوی‌وار دلنشین اند، انگار گویشی است در زبان فرانسوی. در این دنیای خیالی صفی یزدانیان، بینواهای‌ شهری هم فرانسه می‌دانند ارباب‌ها که جای خود دارد. اما این جعل شاعرانه که در آن چراغ‌ها به جای خاموش شدن، راحت می‌شوند، آدمها در 50 سالگی سروته می‌شوند تا از دختر همسایه دلبری کنند، فارغ از سانتی‌مانتالیسمِ نخ‌نمایش ایرادی دارد؟   زمانی، برخی گرایش‌های روشنفکری چپی، در همین مملکت، برای مطابقت تاریخ ما با روایت دترمینیستی‌شان از تاریخ، برده‌داری جعل ‌کردند، چنان که دیاکونوف که یکی از آکادمیسن‌های بلشویک بود در کتاب تاریخ ماد چنین کرد، یا در حالی که تا دهۀ چهل، مملکت...

مسعود پورهادي گیلان‌ در شمال‌ ایران‌، بین‌ سلسله‌ کوه‌های‌ البرز غربی‌ و دریای‌ مازندران‌ قرار دارد. این‌ ناحیه‌ تاچند قرن‌ گذشته‌، نام‌ واحد و قلمرو ثابتی‌ نداشت‌ و بنا به‌ برخی‌ شواهد تاریخی‌، در زمان‌ پادشاهی‌ساسانیان‌ و پس‌ از آن‌ در سده‌های‌ نخستین‌ پس‌ از اسلام‌ به‌ نام‌ «دیلم‌» یا «دیلمان‌» شهرت‌ داشت‌ وبعدها به‌ تدریج‌ نام‌ «گیلان‌»جایگزین‌ دیلم‌ گردید. به‌ طوری‌ که‌ در اواخر قرن‌ سوم‌ هجری‌ «ابن‌حوقل‌» در «صورة‌ الارض‌» هنوز از آن‌ به‌ عنوان‌ «دیلم‌» یا «دیلمان‌» نام‌ می‌برد و آن‌ را شامل‌ مناطقی‌می‌داند که‌ «از جنوب‌ تا قزوین‌ و تارم‌ و قسمتی‌ از آذربایجان‌ و بخشی‌ از ری‌ و از شرق‌ تا تبرستان‌ ودیگر نواحی‌ ری‌ و از مغرب‌ تا مناطق‌ دیگری‌ از آذربایجان‌ و شهرهای‌ آران‌ و از شمال‌ به‌ دریای‌ خزرمتصل‌ و محدود است‌» (حکیمیان‌: 1364، ص‌ 94) مردم‌ مناطق‌ نامبرده‌ در طول‌ تاریخ‌ بنا به‌ روایت‌ اکثر مورخان،‌ صاحبان‌ اصلی‌ البرز کوه‌ بوده‌اند...

یادآن یار سبک بار که رفت لیلی فرهادپور خاک مرده چه قدر طول مي کشد تا سرد شود؟ چه قدر طول مي کشد تا فراموشت شود کسي رفته و ديگر نيست؟ آن هم کسي که بر تو و بر جامعه ات تاثيري بسزا داشته است.  و مهمتر از همه،  وقتي دست کسي از دنيا کوتاه است و در حقش ناحقي شود به کجا می توان شکايت برد؟ تمام قصل پاييز امسال، شبکه نمايش صدا و سيما، هر شب سريالي که از کتاب «ريشه ها» نوشته الکسي هيل نمايش داد و هيچ شبي از اين ده ها شب و هفته، يادي از مترجم دست از دنيا کوتاهش نکرد. مترجمي که فقط مترجم نبود، مولف بود، روزنامه نگار بود و از چشم  من يک فيلسوف بود که به من و بسياري ديگر از شاگردانش ياد داد که چه گونه به دنيا نگاه کنيم. شنبه روزي، در سه سال پيش، ساعت 4 و...

سمانه خلیلی فر جلگه گیلان به شکل سنتی و به‌طور طبیعی تا پیش از تسلط صفویان، به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می شد. مبنای این تقسیم نیز جریان سفیدرود بود. این رود به سبب میزان تأثیرگذاری و همچنین دشواری در عبور، گیلان را از نظر فرهنگی و سیاسی به دو بخش تقسیم می‌کرد. گیلان، سرزمین باران به سبب برخورداری از تاریخ کهن، مملو از آیین‌ها و فرهنگ هاست. بخش زیادی از این آیین ها و سنن متأثر از وضع طبیعی، جغرافیایی و معیشتی است که برای پاسخگویی به نیازهای جسمانی و روانی انسان شکل گرفته اند. در بعد فرهنگی، رابطه انسان با محیط، شكل خاصی پيدا مى‏كند. سنگ، كوه، آب، گياه، زمين، آسمان و همه آنچه در پهنه هستى است، جان مى‏گيرد و با انسان به سخن درمى‏آيد، انسان نیز بخشی از خواسته‌ ها و کمبودهایش را در محیط فرهنگی و در تعامل با آن بروز می دهد....

ناصر عظیمی – مریم مسکینی چکیده دریای خزر طی چند هزار سال اخیر با وجود پیشروی و عقب نشینی های موضعی ولی مستمر، در مجموع از پای کوه های شمالی البرز تا ساحل امروزی عقب نشسته است. همین قاعده موجب بیرون آمدن مداوم خشکی از آب این دریا شده و می شود. بیرون آمدن خشکی در اثر عقب-نشینی دریای خزر که از دهه ی 1340 به آن « اراضی مستحدث» نام نهادند و برای آن قوانین وضع کردند، در گذشته مشکل چندانی پدید نمی آورد. اما از دهه ی 1340 با اهمیت یافتن وجه «کالا»یی زمین و نقش مبادله ای این کالا، تصرف زمین در اراضی مستحدث نیز مهم و مهمتر شد. به طوری که قانونگذار از میانه ی دهه ی 1340 برای این زمینها و نحوه ی تصرف و حریم آن شروع به وضع قانون کرد. وضع این قوانین در مجموع حق استفاده ی عموم از ساحل یعنی« حقِ...

زندگى روى صحنه آبى مريم منصورى چه شوقى داشت رادى ۲۱ ساله كه شاهين سركيسيان ، با همه صفا و نازک‌دلی به وى و كارش علاقه‌مند شده بود. حالا كه فكر می‌کند، می‌گوید: «شايد سركيسيان تحت تأثير تبليغات شاملو بوده است». غول سپيدموى شعر معاصر به سركيسيان گفته بود:«رادى جوانى است كه هيچ نخوانده و هیچ‌چیز نمی‌داند. نشسته از توى دلش يك چيزهايى نوشته، بدون اينكه آموزشى ديده باشد. خودجوش است و این خيلى ارزش دارد»....... - ۱۳۱۸: تولد در رشت - ۱۳۳۴: آشنايى با آثار صادق هدايت و شروع داستان‌نویسی - ۱۳۳۸: با چاپ داستان «باران» در مسابقه داستان‌نویسی مجله اطلاعات جوانان بين ۱۱۴۸ نفر، برنده جايزه اول شد. - ۱۳۳۹: آشنايى با احمد شاملو، شاهين سركيسيان و پذيرفته شدن در کنکور دانشگاه در رشته علوم اجتماعى - ۱۳۴۱: انتشار «روزنه آبى» با سرمايه شخصى، عضويت در گروه ادبى طرفه - ۱۳۴۲: نگارش نمايشنامه افول - ۱۳۴۳: اخذ مدرك...

سال سوم- شماره هشتم- فروردین و اردیبهشت 1397 شماره جدید مجله دیلمان (فروردین و اردیبهشت 97) وارد بازار اندیشه گردید. دیلمان در این شماره در پرونده نخست خود به موضوع نئولیبرالیسم ایرانی پرداخته و با رویکردی انتقادی آن را زیر ذره بین گرفته است. گفت و گویی بلند با ناصر فکوهی درباره نئولیبرالیسم و وقوع فاجعه در نظام آموزشی ما، مقاله ای درباره رویکردهای نئولیبرال در دولت روحانی که به کریدور شمال جنوب می پردازد، «گزاره هایی در نئولیبرالیسم ایرانی» که به شکل عینی تر سراغ مسئله می رود ، «نئولیبرالیسم از نگاه احمد سیف» که نگاهی تئوریک به موضوع دارد و «دنیای پارادوکسیکال ما» از ناصر عظیمی که روابط کالایی امروزین را روبروی میراث عرفانی مولانا می نهد. در این پرونده ترجمه هایی از چهره های برجسته ای چون سیمون کلارک و جورج مونبیت نیز آمده است. پرونده داستان ایرانی دیلمان با عنوان «اشرف نویسندگان» نگاهی به کارنامه علی...

گیلان روزنامه چاپ رشت در تارخ ۱۳۲۶ه.ق / ۱۹۰۸-۹ میلادی، توسط میرزا حسن خان اسدزاده که به مدیریت و وابستگی انجمن گیلان نشر می‌گردید. اولین شماره در ۱۸ ذوالحجه ۱۳۲۶ / ۱۱ ژانویه ۱۹۰۹ منتشر شد. این روزنامه وابسته به انجمن ملی گیلان بوده و جمعا ۴ شماره از آن منتشر شده است. برای مذاکرات انجمن و چاپ و نشر آن جهت آگاهی همگان نیاز به این روزنامه بود. نوزاد عقیده دارد که مسئولیت چاپ و نشر آن فقط به عهده میرزا حسن خان، ولی امتیاز و مدیریت آن به عهده انجمن ولایتی گیلان بوده است. مجاهد در رشت به تاریخ ۱۳۲۵ ه.ق / ۱۹۰۷-۸ میلادی چاپ می‌شده است. بنا به اظهار نظر رابینو این روزنامه فقط در 5 شماره منتشر شده است. شماره اول مطابق ۹ شوال ۱۳۲۵ه.ق / ۱۵ نوامبر ۱۹۰۷میلادی و آخرین شماره دوم محرم ۱۳۲۶ ه.ق / ۵ فوریه ۱۹۰۸میلادی می‌باشد. این روزنامه گویی ناشر افکار...

دکتر عباس پناهی عضو هیات علمی دانشگاه گیلان توضیح عکس: در این تصویر جمعی از مبارزین مشروطه خواه گیلانی و مبارزین مهاجر گرجی در سبزه میدان جلوی مسجد لاکانی دیده می شوند. مقدمه گیلان سرزمینی شاداب و با طراوت است، به گونه ای که در تمام ایام سال طبیعت چشم نواز بوده و همواره زمین و طبیعت با مردمان این سرزمین مدارا می کند. در نتیجه شرايط اقليمي و جغرافياي طبيعي گيلان موجب شده است تا اين ايالت سير تاريخي، اقتصادي و اجتماعي متفاوتي نسبت به ساير مناطق ايران داشته باشد. ديلمي ها و گيلاني ها همواره در طول تاريخ به جهت مواجه‌شدن با دشمنان مختلف به عنوان جنگجويان زبده معروف شدند. اشتغال دائمي مردان در امور نظامي و جنگي سبب شد تا زنان فعاليت‌هاي اقتصادي و اجتماعي را برعهده گيرند. كانون اقتصادي گيلان بر مبنای سه محور اقتصادی، ابريشم، برنج و صنايع دستي بود. علاقة مردان به امور نظامي...

فیروزه محسینی (محسنی) چکیده: با توجه به شرایط محیطی و جغرافیایی گیلان، افسانه ‏ها جایگاه ویژه‏ای در ساختار فرهنگی مردم گیلان دارد. از جمله‏ این افسانه‏ ها، خاتون چهارشنبه ‏سوری ا‏ست که نقش برجسته‏ای در فرهنگ بومی گیلان در گذر زمان ایفا کرده و آداب و رسوم ویژه‏ای در شبی آیینی به خود اختصاص داده است. از این‏ رو آیین یاد شده هر ساله توسط آن‏ها تکرار می‏ شود. در مقاله حاضر ضمن بیان افسانه‏ خاتون چهارشنبه‏ سوری، به نمادشناسی و اسطوره‏ شناسی آن اشاره می‏ شود. سپس نظریه‏ های مربوط آن مورد پژوهش و بررسی قرار می گیرد، و بر اساس نظریه‏ الیاده که نمونه‏ هایی از تمامی اعمالی آیینی، تحت عنوان صور مثالی توسط خدایان و اساطیر انجام شده و انسان کنونی به تکرار آن‏ها می‏ پردازد، مورد تحلیل قرار می گیرد. این مقاله، با هدف بررسی مفاهیم اسطوره‏ای و نمادین افسانه‏ خاتون چهارشنبه ‏سوری، آیین‏ها و باورهای...

  گفت و گو با کریستیان برومبرژه گیلان شناس فرانسوی مهدی بازرگانی ترجمه: آزیتا همپارتیان طرح پرتره از مهرک بازرگانی  اسمش کریستیان است، شهرتش برومبرژه. به فرانسوی اش هم خیلی سخت بر زبانمان می چرخد، اما او «تی جانه قوربان» را خیلی راحت و شیرین ادا می کند. استاد انسان شناسی دانشگاه های فرانسه و محقق برجسته گیلان شناس، امروز از پس پروژه سهمگین خود خوب برآمده است. اگر بوردیو(جامعه شناس فرانسوی معاصر او) در «تمایز» به سراغ پاریس رفته و اثری کلاسیک و تحلیل هایی ناب ارائه کرده؛ او این کار را با گیلان انجام داده است. طی این سال ها کتاب ها و نوشته های زیادی درباره گیلان منتشر کرده که آخرینش کتابی 600 صفحه ای درباره گیلان است. با او درباره گیلان، دیروز، امروز و فردایش گفت و گو کردیم. س: شما دوره دکترای خود را در سال ۱۹۹۰ از دانشگاه اکس ان پرووانس فرانسه، با پایان...

  سال دوم- شماره هفتم- شهریور و مهر 1396 شماره جدید مجله فرهنگی و اجتماعی دیلمان به بازار اندیشه آمد.دیلمان از روز چهارشنبه 19 مهر روی کیوسک های مطبوعاتی و پیشخوانِ کتابفروشی های معتبر قرار گرفت. این شماره از دیلمان با تیتر روی جلد ”خاطراتی از شاملو در سیاهکل” پرونده اصلي خود را به سفرهای احمد شاملو به شمال اختصاص داده و گزارش هایی از ایران گردی های شاملو در رشت، لاهیجان، سیاهکل و آستارا از زبان شاهدان و همنشینانش ارائه کرده است. «سرودی و درودی و بدرود»، مصاحبه ای است با مجید کوچکی دوست دیرین شاملو. «خاطرات شاملو از زندان بلشویک ها در رشت» به جست و جویی در خاطرات زندان شاملو در دوران جوانی اش در رشت می پردازد. «نامه ای عاشقانه از احمد شاملو به آیدا» به نامه های عاشقانه این شاعر بزرگ نگاهی نو می اندازد. این پرونده با مطالب مختلف، تصویری ویژه از زندگی احمد...

                                                       طرح موضوع: تغییراتی که در پرتو سرمایه‌ی گذاری‌های خارجی  به ویژه  سرمایه گذاری هایی که روسیه ی تزاری  پس از جنگ های ایران و روسیه و انعقاد دو قرارداد گلستان و ترکمانچای در قرن نوزدهم در گیلان انجام داد باوجود همه‌ی موانع به تدریج به رسوخ روابط اجتماعی و فرهنگی نوینی راه برد که برای نخستین بار ضمن آن که به ایده هایی برای اصلاح امور از بالا انجامید، در همین حال به تقابل سنت و تجدد نیز میدان عمل داد. پیدا بود که به دلیل فقدان زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی در متن جامعه، ایده‌ی اصلاح امور در عمل از بالا و از طریق اِلیت‌ها (نخبگان) شکل بگیرد. نشانه هایی در دست است که این ایده با حاکمیت خسروخان گرجی در سال 1230...

 توضیح تصویر: پیاده راه میدان شهرداری رشت (بخشی از پروژه احیاء بافت شهر رشت که از ابتدای سال 95 تا کنون توسط شهرداری رشت در جریان است.)   رشت، ابتدا قصبه ای بود كه در میان دو رودخانه گوهررود و سیاهرود قرار داشت و از این جهت نیز قدمت دیرینه دارد. ولی از جهت سابقه شهری، اولین بار حمدا... مستوفی، در قرن هشتم هجری، از این شهر نام برده است. نام قدیمی رشت دارالمرز یا دارالامان بوده كه قبل از این دو، به آن بیه می گفته اند. ریشۀ نامگذاری رشت واژه «رش» به معنای باران بسیار ریز است. زیرا آب­و­هوا در این منطقه بیشتر سال بارانی است که نوع باران «رش» است. در این صورت رشت یعنی جایی که در آنجا باران پیوسته می‌بارد. در حال حاضر شهر رشت پر جمعیت‌ترین شهر شمال کشور و از جمله کلانشهرهای ایران است. در سال 1387 ميانگين تراكم جمعيت در كلان شهرها...

  اسناد به جای مانده از دوره‌های تاریخی مختلف در گیلان، ابزاری مهم در مطالعه‌ی تاریخی گیلان و بررسی اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی هر دوره است، چرا که مطالبی را بازگو می‌نمایند که شاید در هیچک از سفرنامه‌ها یا منابع دست اول نظیر آن یافت نشود. از جمله این اسناد مهم، نامه‌هایی است که به کنسول روسیه، الکساندر خودزکو در دهه‌ی ۱۸۳۰ میلادی نوشته شده و وی آنها را جمع آوری نموده است. این نامه‌ها دریچ‌‌ای به اوضاع اجتماعی، اقتصادی و رویدادهای سیاسی و مذهبی در آن زمان باز می کند که نظیر آن در هیچیک از کتاب‌های تاریخی در دوره‌ی مورد بحث یافت نمی‌شود. اکساندر ادموند خودزکو، فرزند ژان خودزکو، در سال ۱۸۰۶ در کرزویچ به دنیا آمد، ریشه های خانوادگی آنها را که در ابتدا بوریکو نام داشتند می توان تا لیتوانی نیز دید. افرادی مشهور در این خانواده بودند که از جمله آنها می‌توان به ایگناس...