انسان شناسی و فرهنگ به اطلاع علاقه‌مندان می‌رساند که بیست و دومین نشست از دوره ششم سلسلۀ نشست‌های یکشنبه‌ های انسان شناسی و فرهنگ (نشست 165) را با عنوان «خوانش سیاسی فضاهای تهران مدرن» برگزار می‌کند. در این نشست فیلم «قزاق‌خانه» اثر آرش رئیسیان نمایش داده خواهد ‌شد و دکتر ناصر فکوهی (استاد انسان‌شناسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران و مدیر انسان‌شناسی و فرهنگ) سخنرانی خواهند کرد. زمان نشست : یکشنبه 15 اردیبهشت 98 ساعت 16 تا 19 مکان نشست: خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان ولیعصر، خیابان دمشق، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات پایگاه رسمی آرش رئیسیان: http://www.arashraissian.ir دربارۀ فیلم مستند قزاق‌خانه: بنای قزاق خانه واقع در میدان مشق تهران قدیم در زمان قاجار احداث گردیده است و تا امروز تحولات بسیاری در آن رخ داده و در نهایت در سالهای اخیر توسط دانشگاه هنر از ارتش خریداری گردیده است تا گروه های پراکنده دانشگاهی هنر در آن گرد هم...

بررسی کالبدی فضا بدون در نظر گرفتن محتوای اجتماعی و بازنمایی هایی که شهرنشینانش از آن دارند میسر نخواهد بود. شهر در واقع یک صورت فیزیکی است که با کنش جمعی معطوف به پدیده های بازنمایی ساخته می شود. مجاورت مکانی گروههای اجتماعی این لزوم را ایجاد کرده که به مطالعه ی روابط میان فضاهای فیزیکی و گروههای اجتماعی پرداخته شود. زندگی در شهر، آن هم در مادرشهری مثل تهران، دلمشغولیهای متناوبی را برای کارشناسان، صاحب نظران و شهروندان متعهد به همراه دارد. بی گمان تعلق خاطر در هر دسته، با خواستها و نشانه های مختلفی بیان میشود. دسته ای برنامه ریزی ها و سیاستگذاریهای خود را منوط به بهره گیری از تمامی امکانات و تسهیلات شهری میدانند؛ دسته ای دیگر خواهان به کارگیری دانش و مهارتهای نوین و اصیل هستند و گروهی، در میان و یا در گذر از این دو دسته، چشم بر سهیم شدن در سرنوشت خویش...

احمدرضا بلیغ شواهد حاكی از این است كه سابقه ی حاشیه نشینی در ایران به سال های 1300 بر می گردد. پدیده حاشیه نشینی از نیمه ی قرن 19 به شدت توسعه یافته و در سال های اخیر به بیش ترین حد خود رسیده است چرا كه پایین بودن درآمد در روستاها و نبودن فرصت های اشتغال در جریان حركت روستائیان به شهرها، رشد سریع جمعیت شهری و كمبود مسكن روز به روز  نمایان تر شده و تعداد جمعیت حاشیه نشینان افزایش یافته است. به دلیل گرانی غیر متعارف زمین شهری در كلان شهرها به خصوص تهران هیچ راهی جز ظهور قارچ گونه و شتابان حاشیه نشینی شهری باقی نمی ماند. منطقه واحدهای مسکونی رو به ویرانی، فرسوده با تجهیزات ناقص در حاشیه شهرها، تسلط فرهنگ فقر در منطقه، جدایی گزینی توده ای مردم روستایی از جامعه شهری، شهرک های چسبیده به شهر با مواد و مصالح کم دوام ساختمانی،...

اقلیم به مجموعه‎ایی پیچیده از شرایط آب و هوایی یک منطقه جغرافیایی در سطوح خرد و کلان گفته می‎شود. در سنجش اقلیم شاخص‎هایی مانند دما، رطوبت، فشار جو، وزش باد و بارش مد نظر قرار می‎گیرند. در سنجش اقلیم معمولاً بارش بیش از سایر شاخص‏ها مد نظر قرار می‎گیرد. کشور ایران به خاطر قرار گرفتن در کمربند خشک جغرافیای ونوار بیابانی که در 25 تا 40 درجه عرض شمالی واقع شده است، از شرایط آب و هوایی برخوردار است که جز مناطق خشک و کم‎باران جهان به شمار می‎آید. اقیلمی که خشک و در حال خشک‎تر شدن است. (خسروی و همکاران 1389) در فصول سرد، هم زمان با عقب‎نشینی سامانه‎ی پرفشار جنب حاره، تحت‎تاثیر سامانه‎های کم‎فشار مدیترانه‎ای از غرب و سودانی از جنوب غرب قرار می‎گیرد که سامانه‎های مذکور در بستر غربی ایران فعالیت کرده و بارش‎های عمده‎ای را سبب می‎شوند. در این زمان سامانه پرفشار سیبری نیز به خاطر...

بنا بر محتوای "برنامه ملی سازگاری با کم آبی در ایران" (1397) بحران آب وارد الگوی جدیدی گردیده که تاثیرات آن در زندگی روزمره میلیون‏ها نفر قابل مشاهده است. برآورد متوسط مصرف سالیانه آب در ایران در حدود 96 میلیارد مترمکعب می‎باشد که این رقم حدود 8 درصد بیشتر از کل منابع آب تجدیدپذیر(89 میلیاردمترمکعب) است یا در حدود 80 درصد بیشتر از حد آستانه کمبود کشور می باشد( حدود 53 ملیارد متر مکعب). ما ناگزیر از کاهش مصرف در طرقی گوناگونیم. راه‎حل‎های عملی که به طور بالقوه می‎تواند به بحران آب شدید در ایران کمک کند را می‎توان به صورت زیر طبقه‎بندی نمود: 1) بهبود بهره‎وری آب( به عنوان مثال، مدرنیزاسیون آبیاری، گسترش گلخانه‎ها و بهینه‎سازی الگوی محصول) 2) خاتمه فعالیت‎های شدید آب بر به طور انتخابی(برنامه ملی سازگاری با کم‎آبی در ایران، 1397: 7) برای انسان‎شناسانی که قصد ورود به مسئله بحران آب در ایران را دارند، عمده‏ترین...

پژوهشهای فرهنگی مدرن در ایران شهر تهران، چنین شهری بود ؛ چه رسد به شهری مانند اصفهان که چنانچه دیده شد، فاقد تجربه مجادلات و تنش مشروعه خواهان و مشروطه طلبان مترقی بود. تهران، شهری بود که در سراسر دوران نهضت مشروطه تا قبل از به توپ بستن مجلس ، مردمش ـ با وجودِ خشونت هایی که در گفتگوها میتوانست وجود داشته باشد ـ ، خود نیز از گفتگو کنندگان بودند . و بدین ترتیب میتوانستند تا حدی (مسلماً بدون دستیابی به تأملات انتقادی)، با اندیشه های «متفاوت» مواجه شوند، و از این امکان برخوردار شوند که از نحوه تفکرات سنتی ای که سالیان سال ذهن شان را پر کرده بود ، حتی به طور موقت اندکی فاصله گیرند و با شکل دیگری از اندیشه روبرو شوند . ضمن آنکه در برابر محرومیت ها و رنجهایی که داشتند اکنون ولو بسیار اندک می توانستند به حقوق اجتماعی خود واقف شوند...

  پژوهش های فرهنگی مدرن در ایران چنانچه دیده می‌شود، صرف نظر از هوشیاری هایی که از سوی آزادیخواهان و اصلاح طلبان در دور اول مبارزات (در زمان مظفرالدین شاه) وجود داشته ، در مرحله بعدی، یعنی از زمان استبداد صغیر تا شکست محمد علی شاه و تشکیل مجلس دوم، به لحاظ فضای اجتماعی و سیاسی، تفاوتهای بارزی در اصفهان و تهران وجود دارد: در اصفهان، این حکومت مرکزی (ناصرالملک، در مقام نایب السلطنه) است که گویی به شیوه قاجاری و تیول داری، به تقسیم غنائم می‌پردازد و اصفهان را نخست به صمصام السلطنه «می بخشد!»؛ که مردم اصفهان معترض این انتصاب می‌شوند. و ناصرالملک با دیدن ناخشنودی و اعتراض مردم، به جای صمصام السلطنه، لطف علی خان امیرمفخم بختیاری را که پسر عموی صمصام السلطنه بود، جایگزین او می‌کند، اما از آنجا که مردم اصفهان تا همین چندی پیش ستمهای امیر مفخم را تجربه کرده بودند و هنوز به...

هدی بصیری مقدمه: انسان شناسی زبان شناختی حوزه ای میان رشته ای است و رسم مردم شناسان در این رشته همواره بر این بوده است که از قواعد شناختی زبان در بررسی فرهنگ استفاده کنند. حوزه ای کلان که کلید راهنمای آن استفاده از هر جزئی جهت رسیدن به دستور شناختی زیرین و نهانی فرهنگ است. انسان شناسی زبان شناختی برخلاف زبان شناسی محض فراتر از قواعد گفتاری و چینشی زبان بر آمده تا به حوزه ای دست یابد که معنا نامیده می شود. درقدم بعدی معنا را به فرآیندی مرتبط می سازد که آن را قواعد فرهنگی می نامیم.سطحی که در دوره های اولیه مطالعات زبان شناختی حذر گونه با آن برخورد می شده.در سالهای نیمه ی اول قرن 20 برخورد با زبان ایستا بوده و به سطح فرم و شکل کفایت توصیفی وجود داشته.کفایتی که به جنبه های عینی و ملموس زبان توجه می کرده و رویکرد رفتار...

  دقیق تر بگوییم ، صحبت از «چشم و گوشی» است که در شهر تهران بسیار زودتر از شهر اصفهان در معرض ورود به کُدهای «دیدن، شنیدن و درک» جهان نو قرار گرفته بود . حال آنکه در اصفهانِ همان ایام  ساختار فرهنگی و اجتماعی همچنان در مدار الگوهای سنتی قرار داشت . و چنانچه گفتیم،  حتی زمانی که می خواهیم در خصوص جریانهای با نفوذِ اجتماعی ـ سیاسی این شهر (اصفهان) ، و مشروطیت صحبت کنیم ، به یاد می آوریم که مطابق اسناد و مدارک ، اولین نشستی که در ارتباط با مشروطیت صورت گرفته بود در 5 شعبان 1324 قمری بود  : «با حضور علمای اصفهان ، در خانه آقا نجفی ؛ در این نشست راجع به تحولات تهران گفتگو شد» (35 ). گفتگویی که در خانه آقا نجفی صورت می‌گیرد، درباره اعتراضات مردم اصفهان به عنوان مثال در میدان نقش جهان نیست ، که به طور...

- هدایت مردم به زیرزمین به بهانه عبور و مرور راحت‌تر ماشین‌ها!؛ این اولین نکته‌ای است که می‌توان از چهره تازه مناطق مرکزی شهر تهران مثل چهارراه ولیعصر دریافت کرد. تغییر شکل این فضاها تا چند حد می‌تواند بر حافظه جمعی ما اثر بگذارد؟ مساله حرکت در شهر و اصولا طراحی ریخت شناسانه شهر، همیشه افزون بر مسائل کارکردی و صرفا مهندسی بسیاری از سازوکارهای دیگر اجتماعی را نیز به همراه دارد. بحث خاطره ، هویت و رابطه باشهر که نیازهایی اساسی برای ایجاد شهری سالم هستند، از این جمله‌اند. شهروندان و شهرنشینان برای آنکه بتوانند با شهر رابطه ای سالم داشته و احساس هویت و تعلق بکنند و از آن بالاتر احساس «آسایش» در آن شهر داشته باشند، باید بتوانند از هویتی شهری برخوردار شوند که خود در چرخه ای مهم با هویت شهر قرار می گیرد. حال اگر شهر، دارای هویت نباشد یا این هویت از نوع منفی...

پژوهشهای فرهنگی مدرن در ایران در اینجا دو مسئله مهم وجود دارد که خبر از پیچیدگی و در عین حال ، تفاوت طلاب شهر تهران با طلاب صاحب نفوذِ شهر اصفهان می دهد. طلاب مشروعه خواه تهرانی فی المثل کسی همچون شیخ فضل الله نوری ، قبل از حرکت ارتجاعیِ پیوستنش به نیروهای مخالف مشروطه ، در ابتدا روحانی مبارزی بود که هم معترض نفوذ بیگانگان در ایران بود و هم مشروطه خواهی بود که تنها تفاوتش با سید محمد طباطبایی در این بود که مشروطیت را  تحت نفوذ دین می خواست . سخن از هستیِ سیاسی و اجتماعیِ مشروطیتِ تحت لوای «مجلس شورای ملی» و «آزادیِ» فاقد کنترل و نظارت حیطه ی «مشروعیت» است که  مسیر متمم های سکولار و دموکراتیک قانون اساسی را هموار میکرد (33). متمم هایی که ضمانت اجراییِ برابریِ حقوق اجتماعی و سیاسی طبقه روحانیت با عامه مردم بود ؛ که همانا محدود کردن نفوذ...

پژوهشهای فرهنگی مدرن در ایران منظور آنکه تنش اجتماعی و فرهنگی شهر تهران از حیث نزاع مدنی بین نیروهای سکولار از یک سو و مشروعه طلبان از سوی دیگر، به جایی رسیده بود که فردی همچون احتشام السلطنه که به طور کلی به اعتدال گرایش داشت، (26 ) ، با لحن تند و گزنده ای می گوید: « [ما] حرفی بزرگتر داریم و آن این است که حقیقتاً اصلاح طلبان کیان اند ... دست به دست هم داده کاری از پیش ببریم ... ولی باید بدانید اگر موفقیتی حاصل گردد فقط به دست اشخاص صحیحِ با اطلاع ممکن است ، وگرنه به دست چهار نفر معمّمِ از همه جا بی خبر چه طرفی بسته می شود» (27 ). اکنون کار به جایی رسیده بود که مشروطه خواهان صراحتاً بر تفکیک جریانهای دینی و غیر دینی ای که در تهران وجود داشت اصرار می ورزیدند : « لزوم تفکیک آزادیخواهانِ حقیقی...

  پژوهشهای فرهنگی مدرن در ایران صِرفِ وجود دارالفنون ، خود به خود، به ساخت فرهنگِ فضایی جدید در شهر تهران دامن میزد . و همینجا بگوییم که از منظر بحث حاضر ، دارالفنون ، صرفاً یک بنا و یا ساختمان آموزشی و مهندسی نیست که فی المثل در آن آموزشهایی به شیوه مدرن انجام گیرد ؛ بلکه با مکانی روبروییم که در کارِ تولید عملکردهایی رفتاری و اندیشه گی در فضای فرهنگی و روابط اجتماعیِ شهر تهران است. که خواهی نخواهی، موّلدِ «رفتار فرهنگی و اجتماعیِ» جدیدی در شهر تهران است که به نوبه خود، عاملی مهم در به وجود آوردن طبقه ای خاص محسوب می‌شود : فرهنگی که از محصولات مدرنیته غرب است ؛ حتی اگر ساختار اجتماعی و سیاسی جامعه ای که بدان وارد میشود، غیر مدرن باشد و از اینرو محصول فرهنگ غربی، ناگزیر شود به حوزه اختلاط وارد شود ، باز هم حامل فرهنگ و...

‌مقدمه: مدرنیته مفهومی است که مرزهای آن ناروشن و درون‌مایه آن در آمیخته با احساس است. به سادگی نمی‌توان این مفهوم را در رده مفاهیم علمی، فلسفی، سیاسی، اقتصادی، هنری یا تاریخی دسته‌بندی کرد (وبر، 1369: 11). مفهوم مدرنیته در مسیر تاریخی خود، با مسئله تغییر شکل شهرها و رشد شهرنشینی و پیدایش نهادهای جدید اجتماعی، حضور مردم در عرصه های مختلف و ایجاد نظامهای قانونی همراه شده است. به تعبیری رساتر، شهر همچون جلوه‌گاه مدرنیته یا دستور عمل پنهان مدرنیته بروز و ظهور یافته است (جابری‌مقدم: 1384: 25-24). شهر، هم خاستگاه اصلی مدرنیته است و هم قهرمانش؛ هم دستورالعمل پنهان مدرنیته است و هم ایینه تمام‌نمای آن. در شهر است که مدرنیته به بالندگی می‌رسد و در عین حال، مدرنیته است که شهر را جلوه‌گاه خود می‌سازد. (جابری مقدم، همان: 156). اولین قانون اساسی ایران حداقل در دو زمینه ی اصلی، به شهر و به بناهای شهر توجه میکرد:...

پژوهشهای فرهنگی مدرن در ایران و بدین ترتیب، شهرِ اصفهان ، چند سال بعد از تهران و اینبار از راهی دیگر ، یعنی هنگامی که به دلیل ورودش در موقعیت صنعتی، به اعتراضات کارگری تهران (و شهرهای دیگر) می پیوندد، به هستیِ اجتماعی مدرن راه می‌یابد: مسیری در چارچوب مناسباتِ اجتماعی برخاسته از صنعتی شدن کار و ساختار مبارزات اجتماعی و سیاسیِ تشکلات کارگری ؛ که اوج آنرا می توان در تجربیات دهه ی 20 (شمسی) مردم این شهر دید. مسلماً راهی که شهر و اهالی اصفهان پیمودند ، همانی نبود که اهالی شهر تهران در فراز و نشیب مبارزات نهضت مشروطه بین گروههای مشروطه ی مشروعه خواه از یک سو و مشروطه طلبان (خواهان مجلس شورای ملی)، در سوی دیگر تجربه کردند، اما به هرحال این شهر (اصفهان) به لحاظ فرهنگی ، وارد مرحله ی جدیدی شد که قبلا تجربه نکرده بود. اکنون در این تجربه جدید، سندیکاهای کارگری...

پژوهش های فرهنگی مدرن در ایران بنابراین، شهر تهران ، به دلیل تمایلات تجدد خواهانه ناصرالدین شاه ، و همچنین وجود افراد تحصیل کرده ، تبدیل به پایگاه فرهنگ مدرن در کشور شده بود . و ناگفته نماند که بعدها در دوران مظفرالدین شاه و مبارزات نهضت مشروطه ، دیدگاه و اندیشه آخوندزاده ، بیانگر نگرشی مترقی و کاملا رادیکال در این شهر به شمار می آمد ، چنانچه لطف الله آجودانی می‌نویسد : «در روند فعالیت های مشروطه طلبان در انقلاب مشروطیت ایران ، و در میان گروههای مختلف مشروطه طلبان ، آخوندزاده بیشترین تأثیر را بر روشنفکران و مشروطه طلبان انقلابی و رادیکال بر جای نهاد» (5 ) ؛ و چنانچه دیدیم، در ایامی هم که هنوز از نهضت و مبارزات مشروطه خواهی در تهران خبری نبود ، باز آثار او بود که در شهر تهران به عنوان کاری آوانگارد به روی صحنه می‌رفت . وی، از تجدد...

متن حاضر به منزله‌ی مقدمه‌ای روش‌شناختی و نظری است برای تمهید مقدمات ضروری هرگونه بحث راجع به خیابان انقلاب و بررسی آن در چارچوب مفهومی‌ای که آپادورای ذیل نظریه جهان‌محلی‌شدن مطرح می‌کند. در ادامه، و در دو بخش مجزا به الزامات، اقتضائات و تمهیدات روش‌شناختی چنین مطالعه‌ای و همچنین رهیافت‌های نظری‌ای که می‌توانند در جهت مفهوم‌پردازی و تبیین دقیق‌تر موضوع راهگشا باشند، می‌پردازم. در ادامه، ضمن ارائه توصیفی از میدان و ویژگی‌های آن در چند بعد به اقتضائات روش‌شناختی خیابان انقلاب می‌پردازم: زمان که در آن علاوه بر مرور زمان تاریخی و زمان حال به تفاوت زبان روزانه در این خیابان خواهم پرداخت؛ در دو قسمت به تفاوت گره‌های فضایی خیابان انقلاب در طول و عرض این خیابان خواهم پرداخت و تفاوت انواع فضاهای حاضر در این خیابان را شرح خواهم داد؛ به نحوه‌ی بازنمایی این خیابان و تأثیر این بازنمایی بر تصوری که از «خیابان انقلاب بودن» وجود دارد...

صبا قدیمی عمده ترین مسائل و مشکلات روستا همراه با راه حل پیشنهادی از نگاه مردم در این بخش، به گزارشی از مصاحبه‌ها و جلساتی که با حضور فعالان و مردم محلی روستا انجام شده و داده‌هایی را درباره مسائل روستا در اختیار ما قرار داده است، خواهیم پرداخت . تلاش شده است در انتخاب افراد، تنوع در نگاه‌ها و رویکردها و همچنین در تکثر حوزه‌ی وظایف یا طبقه‌ی اجتماعی رعایت شود. مصاحبه‌ها به دو شکل فردی و گروهی انجام شده است. دو مصاحبه‌ی فردی با طاهره خاوری، مدیر انجمن دوستداران کودک پویش، و مسئول خانه بهداشت روستای محمودآباد انجام شده است. انجمن پویش به عنوان یک سازمان مردم نهاد با تمرکز بر آموزش کودک و توانمندسازی بزرگسال تجربه‌ی 10 سال حضور در روستا را دارد و اکثر معلم‌های آن، بومی و اهل همین روستا هستند. فعالیت انجمن پویش در این سال‌ها به طور خاص در گرو خدمات‌رسانی فرهنگی به...

آرمان- آرزو ضیایی: شهرهای توسعه‌یافته ناموزون پر از هرج‌و‌مرج، ترافیک، آلودگی هوا و هزاران مشکل ریز و درشت دیگر هستند. اینها تمام آن چیزهایی هستند که در سال‌های اخیر از کلانشهرهای کشورمان ساخته‌ایم. شهرهایی که به وجود آسمان‌خراش در آنها بیش از هویت‌شهری و تاریخی‌شان فکر شده و اکنون نتیجه کار مدیران شهری در کلانشهرها اسفناک است. ساکنان این شهرها هر روز و هر ساعت از مشکلات فوق‌الذکر گلایه‌مندند و مسئولان نیز تنها قادرند به آنها وعده‌های بلندمدت به منظور اصلاح امور بدهند. دلایل این همه نابسامانی و هرج و مرج در این شهرها چیست؟ آیا هنوز می‌توان برای نجات آنها کاری کرد؟ برای پاسخ به این سوالات و سوالات متعدد دیگر به سراغ ناصر فکوهی، استاد انسان‌شناسی فرهنگی رفتیم. در ادامه مشروح این گفت‌و‌گو را می‌خوانید. به اعتقاد شما چه مسائلی هویت شهری را دستخوش تغییر می‌کند و مسائل تاثیرگذار بر هویت شهری چه هستند؟ - این عوامل بسیار...

کتاب «قصۀ شهر» روایتی است از آن چه میان سال های 1299 تا 1332 هجری شمسی بر تهران گذشته است؛ مدرنیته ای که از دوران قاجار در ایران آغاز شد و مدرنیسمی که در دورۀ پهلوی تکوین یافت، تحولاتی را هم در عرصه شهر و هم در جریان ادبی ایران رقم زد. این دگرگونی های ساختاری در حوزه ادبیات و شهر با یکدیگر همسو بودند، دگوگونی هایی که ریشه در تحولات فکری دوره مشروطه و تغییرات اجتماعی و اقتصادی جامعه داشت، و در دوره پهلوی همراه با رویکرد انقطاع از گذشته و در قالب مکتب مدرنیسم رخ نمود؛ تحولاتی که چهره شهر و نیز ادبیات معاصر ایران را رنگ دیگری بخشید و این دو را از آن چه بودند، متمایز کرد. قصه به معنای سرگذشت و حکایت است (فرهنگ معین) و قصۀ شهر روایت سرگذشتی است که بر آن رفته؛ شهر خود نیز به مثابۀ قصه است. سید محسن حبیبی...