جهان کتاب سال بیست و سوم شهریور _ آبان ۱۳۹۷ 110 صفحه. 20000 تومان.   شمارهٔ تازهٔ جهان کتاب، پس از تاخیری ناخواسته - به سبب کمیابی و گرانی بی‌سابقهٔ کاغذ - سرانجام منتشر شد.   این شماره با نامه‌ای از پرویز دوائی آغاز می‌شود: «بر بال بادها». خاطره‌ای است از سیر آفاق نویسنده، در کودکی و بالای پشت‌بام خانه، با آینه و کتاب و پاکت تخمهٔ سیاه… «از دوردست آسمان آن صدای خُرخُر آشنا بلند بود. سر را بلند و کف دست را سایبان چشم‌ها می‌کردم و نگاه را در آسمان چرخ می‌دادم. طیّاره‌های قشنگ نقره‌ای دوباله از حالا توی آسمان پراکنده شده بودند، مثل کبوترهای سفیدی که بعضی‌ها از سرصبح هوا می‌کردند، می‌پریدند و پشتک و وارو می‌زدند که دل آدم فرومی‌ریخت، و زیر بالشان یک‌لحظه برق می‌زد.... طیّاره در آن دوره معنی ساده‌اش، به شکل آرزوی ... فرار از کوچه و خانه و مدرسه بود. کلاغ...

احمد اخوّت نمی‌دانم دکتر دولیتل معرف حضورتان هست یا نه؟ مخلوق نویسندة انگلیسی هیو لافتینگ (1947 – 1886)، نویسنده‌ای که بیشتر عمر پُربرکت خود را صرف نوشتن رمان‌هایی برای نوجوانان کرد، آثاری که در بیشترشان دکتر دولیتل نقش اول را به عهده دارد و شخصیت اصلی اوست. لافتینگ خالق سرزمین داستانی پودل‌بای هم هست، جایی که وقایع همة داستان‌هایش اتفاق می‌افتد. تعداد رمان‌هایی که دکتر دولیتل در آن‌ها حضور دارد جمعاً هشت اثر است، آثاری که از 1921 تا 1928 منتشر شد. مثلاً دکتر دولیتل به شهر می‌رود؛ یا دکتر دولیتل در باغ وحش و مانند این‌ها. این دکتر بامزه از این توانایی کم‌نظیر برخوردار است که زبان حیوانات را می‌فهمد و دائم با آن‌ها حرف می‌زند. او که ظاهراً از مردم خیری ندیده و چندان دل‌ خوشی ازشان ندارد سنگ گذاشته روی آن‌ها و بیشتر با حیوانات حرف می‌زند و با این جماعت خوش است. بماند که دوتا دوست...

جهان کتاب سال بیست و سوم خرداد _ مرداد ۱۳۹۷ 100 صفحه. ۱۷۰۰۰ تومان شماره تازۀ جهان کتاب، در زمان کمیابی و گرانی بی‌سابقۀ کاغذ، منتشر شد. این شماره نیز با نامه‌ای از پراگ آغاز می‌شود: "طاووس سفید". پرویز دوائی خواننده را با خود از بوفۀ کتابخانۀ شهر به "باغ ازگیل" و دیدار پرنده‌ای تنها می‌برد و در میان راه از هر دری سخن می‌گوید، با یادی از گذشته‌ها و اشاره‌ای به فضای فرهنگی ایران در آن سال‌ها. "فرانسه، مهد جوایز ادبی" عنوان مقاله‌ای است از نسیم وهابی که در آن از تعدد جوایز ادبی فرانسه، اعتبار و تأثیر آن‌ها در صنعت نشر سخن گفته است. در پی آن، یادداشتی از آرش اخوت به نفسِ "جایزه" (ادبی/هنری) می‌پردازد و پرسش‌هایی جدّی را دربارۀ آن مطرح می‌سازد. نقد و بررسی کتاب‌ها با مقالۀ محمد شکری فومشی آغاز می‌شود که به ترجمۀ فارسی کفالایا (از مریم قانعی و سمیه مشایخ) اختصاص دارد....

فروغ به روایت فرزانه میلانی مهدی جامی فروغ فرخزاد؛ زندگی‌نامۀ ادبی، همراه با نامه‌های چاپ نشده، به کوشش فرزانه میلانی، تورنتو (کانادا): نشر پرشین سیرکل، 1395. ISBN: 099189641-6. کتاب خانم دکتر میلانی که منتشر شد، خیلی زود آن را از طریق نشر باران در سوئد سفارش دادم و چندین شب پس از اتمام کار روزانه به خواندنش مشغول بودم. واقعیت این است که با انتظار زیاد از کتاب آن را دست گرفتم و همین باعث شد یک دو شب اول سرگردان شوم میان شوقی که در خواندن آن داشتم و انتظاری که آن را برآورده نمی‌یافتم. کتاب را که نزدیک به نیمه رساندم، مدتی کنارش گذاشتم. بعد دوباره به سراغش رفتم و نیم اول آن را تا آغاز نامه‌ها تمام کردم؛ اما همچنان میان نکات عالی و صفحات درخشان از سویی و مشکلات ارجاعی و خالی‌گاه‌های روایی سرگردان می‌ماندم. پس از آن به‌تدریج به خواندن نامه‌ها پرداختم و این بار...

محمدمنصور هاشمی تراشیدن خویش برای کشف آن مجسمه ماندگار به یک معنا انسان از کودکی پرسشگری می‌کند و از قضا بخشی از پرسش‌هایی که کودکان می‌کنند به معنایی پرسش‌هایی فلسفی است. پرسش: آیا راه دیگری برای رسیدن به خودآگاهی جز فلسفه وجود دارد؟ بستگی دارد به این‌که منظورمان از «خودآگاهی» چه باشد، همچنان‌که بستگی دارد به این‌که منظورمان از «فلسفه» چه باشد - و البته که بحث فلسفی دقیقا از همین تلاش برای روشن‌تر کردن «منظور»ها و بررسی امکان شناخت و پدید آوردن امکان مفاهمه آغاز می‌شود - روزگاری معنای «فلسفه» چنان عام بوده که کم‌وبیش تمامی معارف بشری را دربرمی‌گرفته است، امروزه که علوم مختلف و از جمله علوم انسانی از ذیل عنوان کلی «فلسفه» خارج شده‌اند، فلسفه معنایی مضیق‌تر و گستره‌ای محدودتر دارد. اکنون حوزه‌هایی از شناخت هست که به‌طورمستقیم ناظر به شناخت انسان است اما فلسفه به معنای رایج محسوب نمی‌شود. به این ترتیب بستگی دارد وقتی...

کاوه بیات ادوارد براون و ایران. حسن جوادی. تهران: فرهنگ نشر نو، 1396. 740 ص، 800000 ریال. سال‌های نخست قرن بیستم را می‌توان دورة اوج نفوذ و مداخلات روسیة تزاری در ایران دانست؛ نفوذ و مداخلاتی که با مجموعه‌ای از جنگ‌های پی‌درپی و انتزاع بخشی‌هایی از قلمرو ایران در قفقاز و آسیای میانه آغاز شد و در مراحل بعد نیز به صورتی کمتر نظامی و بیشتر سیاسی و اقتصادی دنبال گردید. همسو شدن دولت بریتانیا با روسیه به دلیل بالا گرفتن خطر آلمان در اروپا نیز اندک موازنه‌ای را هم که در کار بود به ضدّ ایران بر هم زد. از روسیه که جز دشمنی انتظاری نمی‌رفت، اما از این رهگذر مختصر حسن ظنّی هم که نسبت به بریتانیا وجود داشت تا حدود زیادی زیر سؤال رفت. اگر نبود تحرکاتی چون فعالیت‌های کمیتة ایرانی که در بریتانیا با حضور چهره‌هایی چون ادوارد براون بر ضدّ آن چرخش سیاسی و حمایت...

دانیل کالدر ترجمة پرتو شریعتمداری یادداشت مترجم: در موزة تاریخ، پیکر بی‌جان سدة بیست میلادی پوشیده است از زخم‌های به‌جامانده از تبر و تازیانة دیکتاتورهای دیوانه و سرمست قدرت. ژوزف استالین، آدولف هیتلر، بنیتو موسولینی، ایدی امین، اسلوبودان میلوسویچ، پل‌پوت، کیم ایل سونگ، فرانسیسکو فرانکو، آگوستو پینوشه، صدام حسین، معمر قذافی... فهرستی بس دراز از انسان‌نماهایی که گوشه و کنار جغرافیای زمین را به سمّ خودخواهی‌های جنون‌آمیز خود آلودند و خوف پلیدی جنایت‌هایشان را در همه‌جا گستردند. اما شماری از آن‌ها به این بسنده نکردند و جاه‌طلبی سیری‌ناپذیر یا میل به روشنفکرنمایی برخی از آن‌ها را بر آن داشت که افزون بر زخم‌های التیام‌نیافتنی بر پیکر سرزمین‌های خود و دیگران، آثار قلمی چندی نیز برای نسل‌های آینده به یادگار بگذارند. در روزگاری که استفاده از سایه‌نویسان هنوز در میان سیاستمداران چندان رایج نشده نبود، شماری از دیکتاتورها به توهم خودنویسنده‌پنداری دچار شدند و استعداد خود را در نگارش سبک‌های گوناگون...

خسرو صادقی بروجنی علم و ایدئولوژی. لویی آلتوسر. پژوهش، گزینش و برگردان: مجید مَددی. تهران: نیلوفر، 1396. 548 ص. علم و ایدئولوژی جلد اول از مجموعه‌ای هفت‌جلدی به قلم مجید مددی است. به گفتة مددی این مجموعه برگردان نوشته‌هایی از آلتوسر در مقولة ایدئولوژی همراه با نوشته‌های کوتاه و بلند و یادداشت‌های توضیحی مترجم است. علم و ایدئولوژی اثری است که در جای‌جای آن، مترجم حضوری فعال در قامت یک پژوهشگر دارد و با مقدمه‌ها، یادداشت‌ها و پانوشت‌هایش، کتاب را از یک ترجمة صِرف تبدیل به یک کتاب پژوهشی در مورد آلتوسر کرده است. چاپ این کتاب با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است. در ابتدا با مقدمه‌ای دویست‌صفحه‌ای آماده شده بود و سرانجام با کاهش نزدیک به دوسوم مقدمه، به ناشر سپرده شد. آن بخش از مقدمه که اشاره‌هایی به زندگی و فعالیت‌های سیاسی مجید مددی در گذشته دارد، قرار است در کتابی جداگانه (زندگی‌نامة خودنوشت) منتشر شود....

ایوان کلیما؛ رضا میرچی یادداشت مترجم: یوزف مِنگِلِه ، متولد ۱۶ مارس ۱۹۱۱ در شهر گونزبورگ آلمان، پدرش مؤسس شرکت کارل مِنگِلِه و پسران بود. در ۱۹۳۰ برای تحصیل پزشکی و فلسفه به دانشگاه مونیخ رفت. در ۱۹۳۵ موفق به دریافت دکترای انسان‌شناسی از دانشگاه مونیخ شد. در جریان جنگ جهانی دوم افسر و عضوِ اس.‌اس بود. مِنگِلِه ۲۱ ماه پزشک اردوگاهِ معروفِ آوشویتس شد، در همین مدت تحقیقات فراوانی روی اسرای این اردوگاه، به‌ویژه کودکان دوقلو که همگی محکوم به مرگ بودند، انجام داد. نوع برخورد و انتخاب کودکان برای آزمایش‌های پزشکی به وی در بینِ اسیران زندانی آلمان نازی لقبِ «فرشتۀ مرگ» داده بود، چون او ادعا داشت که کودکان انتخابی برای آزمایش را از مرگ در کوره‌های آدم‌سوزی نجات می‌دهد. روزی که از روی ادب برای کسب اجازۀ - اگرچه شفاهی - ترجمۀ کتاب گردش‌های خطرناک من نزد آقای کلیما رفتم، در بین گفت‌وگو اشارۀ بسیار نامحسوسی...

آلفونس دو لامارتین؛ عباس آگاهی بعضی از انسان‌های برگزیده به صورتی طبیعی مسائل مربوط به میهن را با مسائل مربوط به روح خود در هم می‌آمیزند و آن‌قدر بزرگ‌اند که اگر نَفَس خود را با نَفَس کشور توأم نکنند نمی‌توانند به‌راحتی تنفس کنند. ولی ژان دارک از آن دسته آدم‌هایی بود که به نوشتة لامارتین، هنگام جان کندن طولانی اخلاقی و جسمی خویش، گمنام بود. چه قلمی بهتر از قلم لامارتین می‌تواند در آغاز این دفتر، جوانی این زن قهرمان (1412 –1431) را برای ما مجسم کند. ما به این ترتیب او را از لحظة تولّد تا هنگامی‌که از وکولور عازم ملاقات با ولیعهد فرانسه، سپس در آغوش کشیدن افتخار، و سرانجام شهادت می‌شود دنبال خواهیم کرد. در آن زمان‌ها، در دهکدة دُمرمی ، واقع بر شیب جنگلی کوه‌های وُژ ، در بخش علیای استان لورن در منطقة شامپانی و در نزدیکی شهر کوچک وکولور خانواده‌ای زندگی می‌کرد موسوم به...

(بررسی سه تألیف زندگی‌نامه‌ای دربارة فروغ فرّخزاد) کامیار عابدی 1. نقد ادبی و زندگی‌نامه‌نویسی الف) تاریخ نقد ادبی رنگین‌کمانی است از تنوّع و تضادّ. یکی از این تنوّع‌ها و تضادها مربوط است به رابطة نقد ادبی و زندگی‌نامه‌نویسی. شمار نظریه‌ها و آرایی که در سدة بیستم میلادی از اختلاف این دو زمینه سخن گفته‌اند،‌ بسی وسیع‌تر از نظریه‌ها و آرایی است که به ادغام و تلائم آن‌ها اندیشیده‌اند. بخشی از نظریه‌ها و آرای دستة نخست از نگاهی چیستی‌شناختی ریشه گرفته است. در این زمینه جای چون و چرایی نیست. امّا بخشی دیگر از این نظریه‌ها و آراء را باید نوعی واکنش در برابر سیطرة زندگی‌نامه‌نویسی بر نقد ادبی در ادوار متقدّم دانست. درواقع، شاید بتوان چنین اندیشید که افراط منتقدان ادبیِ متقدّم در بهره‌جویی از زندگی‌شناسی به جای تحلیل اثر، به تفریط منتقدانِ ادبیِ متأخّر در انکارِ هر نوع پیوند میان دو زمینة مورد بحث انجامیده است. این نکته در...

مجموعة مقالات خلیل ملکی. به‌کوشش رضا آذری شهرضایی. تهران: اختران، 1396. ج 4. 740 ص. نوشته‌های خلیل ملکی، در سال سرنوشت‌ساز 1332، در چهارمین جلد مجموعه مقالات... در بیش از 250 صفحه گرد آمده است. اغلب نوشته‌های ملکی از دوم فروردین تا اول شهریورماه را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: نخست، بازتاب حوادث روز، موضع‌گیری در برابر مسائل جاری و تحلیل شرایط کشور؛ و دوم، بحث‌های نظری در تاریخ و مبانی سوسیالیسم، «نظریة نیروی سوم»، شرایط سیاسی جهان، موقعیت قدرت‌های بزرگ رقیب... و مهم‌تر از همه، نقد کمونیسم، نظام شوروی و حزب تودة ایران. اکثر مقاله‌های ملکی در نشریات حزبی، یعنی روزنامة نیروی سوم و مجلة علم و زندگی به چاپ رسیده است. در این نوشته‌ها مواضع ملکی در برابر مسائل سیاسی روز، بخشی از مستندات تاریخ معاصر ایران را تشکیل می‌دهد و به‌ویژه اگر آن‌ها را در مقایسه با مواضع سایر نیروها و سطح بحث‌های معمول در نشریات...

سال بیست و سوم. شمارة 1 و 2. فروردین و اردیبهشت 1397 همزمان با نمایشگاه کتاب تهران منتشر شد. این شماره با نامه‌ای از پرویز دوائی آغاز می‌شود که عنوان آن «مروارید پارسی» است. سپس «مِنگِله: فرشتة مرگ» از ایوان کلیما، ترجمة رضا میرچی آمده است. این نوشته، شرح دیدار و گفت‌وگوی کلیما است با دکتر یوزف مِنگِله در مخفیگاهش در سوئیس. او که در جریان جنگ جهانی دوم افسر ارتش آلمان و عضوِ اس.‌اس بود، ۲۱ ماه پزشک اردوگاهِ آوشویتس شد و در همین مدت تحقیقات بسیاری روی اسرای اردوگاه، به‌ویژه کودکان دوقلو که همگی محکوم به مرگ بودند، انجام داد. کاوه بیات در «خاطرات و یادداشت‌های محمدعلی فروغی» به بررسی کتاب خاطرات محمدعلی فروغی به همراه یادداشت‌های روزانه از سال‌های 1293 تا 1320/ به کوشش محمد افشین‌وفایی و پژمان فیروزبخش پرداخته است. «روزگار زیدآبادیِ جوان» از معصومه علی‌اکبری نقدی است بر کتاب از سرد و گرم روزگار نوشتة...