الهام بنی‌کریمی «اکوتوریسم» واژه‌ای است که این روزها لقلقة زبان بسیاری از مدیران و کارشناسان و حتی شهروندان عادی کوچه و خیابان در استان گلستان است. خیلی‌ها در استان از آن حرف می‌زنند و به‌ عقیدة برخی، می‌تواند کلید حل بسیاری از مشکلات استان باشد و میلیاردها تومان سرمایه را جذب و به جیب مردم استان سرازیر کند. بسیاری از کارشناسان تصور می‌کنند اکوتوریسم می‌تواند نرخ بیکاری استان را بشکند و بسیاری از استعدادهای معطل‌مانده را به کار گیرد؛ اما این ید بیضایی که قرار است این همه معجزه کند، چیست؟ چه مؤلفه‌ها و شاخصه‌هایی دارد و چگونه می‌تواند به ‌درستی اجرا شود؟ آیا زیرساخت‌های فرهنگی و فنی اکوتوریسم در استان ایجاد شده است که امروزه همة سازمان‌ها مکررا آن را یکی از نسخه‌های مهم حل مشکلات تلقی می‌کنند؟ با مزدک دُربیکی، دکترای محیط زیست، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و متخصص توسعة گردشگری و محیط زیست (اکوتوریسم)...

گردشگری و توسعه فرهنگی و اجتماعی ایران گردشگری اصولا به سفری گفته می شود که قصد و مقصد تفریحی دارد. از لحاظ اقتصادی نیز بیشتر معطوف است به طبقه متوسط و شرایط رفاه و فرصت های فراغتی کافی. اما درورای همه اینها می توان گفت گردشگری ناشی از ذهنیتی است که در آن ،‌تجربه جهان به یک اولویت برای فرد تبدیل می شود. شاید در موارد فردی،‌بتوان این انگیزه را به خود شخص و ذهنیت او ارجاع داد، ‌اما گردشگری در مقام یک امر عام و عمومی را می توان به مثابه یک پدیده اجتماعی تام در نظر گرفت. به عبارت دیگر مجموعه ای از عوامل فرهنگی،‌ اقتصادی، روانشناختی و سیاسی هستند که انگیزش های اولیه و کم و کیف تجربه سفر و در نهایت پیامدهای محتمل و ممکن آن را ایجاد می کنند. انگیزه عمومی تجربه جهان های اجتماعی و فرهنگی دیگر ( این تجربه می تواند معطوف به...

«کاروان پیران» از جمله اشتراکات بین استان گلستان با منطقه پیرامونی‌اش است که می‌توان در راستای دیپلماسی فرهنگی از آن‌ها سود بُرد. رسول اسماعیل‌زادۀ دوزال* برای شرکت در مراسم هفتۀ فرهنگی استان داش¬اوغوز، با هماهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، سفری به داش اوغوز داشتم. این سفر، علاوه بر این‌که یک وظیفۀ اداری بود، از حیث تحقیقات فرهنگی و تاریخی نیز برایم اهمیت زیادی داشت؛ زیرا از بیست سال پیش در زمینۀ پیران ترکمنستان و تصوف در آسیای مرکزی مطالعاتی داشتم، به‌ویژه با تحقیقاتی که دربارۀ داستانهای دده‌قورقود داشتم، با واژه¬ی دیش‌‌اوغوز (داش‌اوغوز) آشنا بودم. لذا از نزدیک دوست داشتم با استانی که به نام داش‌اوغوز نامگذاری شده است و تشابه اسمی بین آن وجود دارد، بیشتر آشنا شوم. به هر تقدیر، در مراسمی که به‌مناسبت هفتۀ فرهنگی استان داش اوغوز ترتیب یافته¬بود، شرکت کردم. این مراسم به‌مناسبت هفتۀ فرهنگی استان داش‌اوغوز برگزار می‌شد و كیفیت بخش‌هایی از آن کم نظیر...

در فرهنگ و سنن هر قوم و ملتی، روزهایی وجود دارد که ریشه تاریخی و فرهنگی داشته و جلوه‌ای از باورهایی است که حتی با مقدسات دینی و مذهبی آنها پیش رفته و هویت فرهنگی و تاریخی آن جامعه را به نمایش گذاشته است. یکی از این روزها مربوط به سال نو خورشیدی است که یکی از شایع‌ترین آیین‌های جهانی است و کم‌تر تمدنی را خواهیم یافت تا از آن تهی باشد. هر قومی بر اساس تاریخ، فرهنگ و مذهب خود آغاز سال نو را در قالب برپایی مراسم و جشن‌های ملی و مذهبی پاس می‌دارد. عید نوروز و جشن‌های سال نو ما ایرانیان با برخورداری از یک فرهنگ و تاریخ اصیل و طولانی همچنین مصادف بودن آن با حیات هستی و جان گرفتن مجدد زمین، از امتیاز خاصی برخوردار بوده و آن را از اعیاد مربوط به سال نوی اقوام و ملل دیگر متمایز ساخته است. در استان آذربایجان...

مرزهای گرجستان به حدود جغرافیایی آن ختم نمی شود . مردم مختصات گرجستانند . گرجستان به مردمی مبتلاست که هر یک اقلیم تاریخی و فرهنگی این کشور را با خود در چهره دارند و تو مجبور به خوانش چهره های افراد هستی چون این خوانش، خوانش چهره های افراد، بخشی از شهود سفر توست . به طور واضح دیدن را نمی توان نوشت . دیده توامان با تداعیست و نیاز به بیان دارد ، بیانی ناشی از فهم و فهم ناشی از چه ؟ از پیش فرض های تو قبل از سفر ؟ از سایر شهود تو طی سفر ؟ از قضاوت های ناخواسته و کاملا جهت دار تو ؟از روان قطور و هزار و یک برگ اجدادی تو؟ در کوچه های حاشیه تفلیس انسانی سالخورده می بینی ! کنجکاو و غریبانه ترا می پاید انگار که سربازان ارتش سرخ را که یا برای کشتار می آیند و یا برای...

گردشگری اصولا به سفری گفته می‌شود که قصد و مقصد تفریحی دارد. بر اساس تعریف بین المللی « توریست کسی است که به منظور تفریح ، بازدید از نقاط دیدنی، معالجه ، تجازت ، ورزش و زیارت به کشور دیگری سفر کند ، مشروط بر اینکه مدت اقامت او از 24 ساعت کمتر و از 6 ماه بیشتر نباشد “. مقوله گردشگری،‌از لحاظ اقتصادی نیز بیشتر معطوف است به طبقه متوسط و شرایط رفاه و فرصت‌های فراغتی کافی. اما در ورای همه اینها می‌توان گفت گردشگری ناشی از ذهنیتی است که در آن، ‌تجربه جهان یا پدیده ای متفاوت به یک اولویت برای فرد تبدیل می‌شود. شاید در موارد فردی، بتوان این انگیزه را به خود شخص و ذهنیت او ارجاع داد، ‌اما گردشگری در جایگاه یک امر همگانی و عمومی را می‌توان به مثابه یک پدیده اجتماعی تام در نظر گرفت. به عبارت دیگر مجموعه‌ای از عوامل فرهنگی،‌ اقتصادی،...

روز پانزدهم: شنبه 14 مرداد 1396 ساعت ده دقیقه به هشت بیدار شدم و با بچه‌ها رفتیم به رستوران. پس از صبحانه هم، به ساختمان اصلی دانشگاه رفتیم تا در سالن همایش بسیار کوچکی، کارهای‌مان را ارائه دهیم. در واقع کلاس نیم‌دایره و پلکانی بود، شبیه کلاس برخی دانشگاه‌های غربی که در فیلم‌ها می‌بینیم. به بالای دیوار کلاس، تندیس نیم‌تنه 12 تن از مشاهیر دنیا را چسبانده بودند. نکته شگفت‌انگیز و البته اسف‌بار برای من این بود که همه این 12 تن اروپایی بودند و هیچ تندیسی از مشاهیر شرق و مسلمان در آن میان نبود. استادان و دانشجویان آمدند و ارائه‌ها یکی یکی آغاز شد. ارائه من یکی مانده به واپسین ارائه بود. در آغاز ارائه‌ام، به تاریخچه‌ای از نقوش تاریخی روی سنگها اشاره کردم و آنها را به دو گروه تصویری و نوشتاری دسته‌بندی نمودم. پس از توضیحاتی کوتاه درباره اهداف نقش کردن روی سنگها در دوره باستان...

امیر هاشمی مقدم 1- در شرایط کنونی، آیا خوش بین به حضور گردشگران خارجی در ایران هستید؟ گردشگری یکی از بزرگترین بخش‌های اقتصادی کنونی مطرح در جهان است : بنا برآمار سازمان جهانی گردشگری شمار گردشگران بین المللی امروز به بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون و حجم اقتصادی آن در 2008 در حد 3 میلیارد دلار در روز یعنی بیش از 900 میلیارد دلار در سال بوده و این ارقام با نسبت هایی در حد 3 تا 5 درصد در حال افزایش هستند. گردشگری امروز در برخی از کشورها بین 20 تا 40 درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد و در جهان این رقم به 5 درصد تولید ناخالص جهانی می‌رسد. از این رو هیچ کشوری را نمی‌توان در جهان چه توسعه‌یافته و چه در حال‌توسعه، چه با پیشینه گردشگری طولانی مدت و چه تازه کار در این زمینه یافت که از این بازار آگاه نباشد....

ماکسیمیلیانو کرستانژه برگردان: امیر هاشمی مقدم و مرتضی قلیچ 1- مقدمه: در دهه‌های اخیر، پژوهش‌های گردشگری به سوی چیزی که جعفری (2001) آنرا «علمی شدن گردشگری» (2) می‌نامد، هدایت شده است. بر پایه دیدگاه جعفری، گردشگری مراحل مختلفی تجربه کرده که از برخورد احتیاط‌آمیز گرفته تا پارادایم دانش‌محوری که راه را برای ظهور شناخت عینی از گردشگری هموار کرده، در نوسان بوده است. با آنکه جعفری کاملا و به اندازه کافی محدودیت‌های پذیرش «علمی شدن گردشگری» را به‌عنوان حقیقتی غیرقابل انکار در نظر داشته، پیروان [این اندیشه] وی، به اشتباه تصور می‌کنند که بلوغ یک رشته علمی، به شمار انتشار متونی همچون پایان‌نامه دکترا، کتاب، نشریات تخصصی و... بستگی دارد (3). به بهانه این باور که روانکاوی هم یک رشته علمی است، باید یادآور شد که چنین امری در طول پانزده سال تثبیت گردید. با همین فرض، پژوهشگران عرصه گردشگری راه بلوغ گردشگری را بسته دیده و بر این باورند...

این روزها دیگر نمی‌توان کسی را یافت که اوضاع کشور، به‌ویژه در زمینه اقتصادی را عادی جلوه دهد. دوست و دشمن، چپ و راست، بر شرایط نابسامان اوضاع اقتصادی ایران هم‌فکرند. برخی افزایش بی‌رویه بهای دلار را دلیل این نابسامانی می‌دانند و برخی برعکس، بر این باورند که افزایش بهای دلار هم خودش معلول شرایط اقتصادی کشور است. دلیل هرچه که باشد، افزایش بهای ارز است که بیش از دیگر نشانه‌ها، خود را نشان می‌دهد و اصلا تبدیل به سنجه و معیاری شده برای سنجش شرایط کشور. جدا از اینکه بسیاری از سودجوبان، افزایش بهای دلار را بهانه‌ای کرده‌اند برای افزایش بهای کالاها و خدماتی که هیچ ربطی به دلار ندارد، ارتباط میان برخی کالاها و خدمات با ارز را نمی‌توان نادیده گرفت. اگر قرار باشد فهرستی از این کالاها و خدمات تهیه شود، بی‌گمان گردشگری در ردیف‌های بالایی این فهرست جای خواهد گرفت؛ به‌ویژه اگر گردشگری خارجی را در...

«من و بزم در میان بار و بنه سفرم در اسکله بندر قدیمی کویت کز کرده ایم و منتظر لنج کوچکی به نام عزیز هستیم که به سمت دبی برود این لنج های کوچک را در سواحل شرقی آفریقا دهو می نامند ، واین اولین مرحله سفر است ؛ یک سفر دریایی 4000 مایلی به آفریقا در طول قدیمی ترین مسیر کشتیرانی تجاری در جهان.» این اولین جملاتی است که ماریون کاپلان عکاس خبری مجله National Geographic در شماره سپتامبر1974 در گزارش خود به رشته تحریر درآورده است. او که مدتها در کشور افریقا کار کرده بود و با جهازهای بادبانی ایرانی آشنایی داشت، همیشه رویای سفر دریایی با این کشتی ها را در سر می پروراند یک روز تصمیم خود را می گیرد و به مجله پیشنهاد می دهد قبل از اینکه آنها به تاریخ بپیوندند یک گزارش از سفر با این کشتی ها تهیه کند و آنها نیز...

روز سوم (دوشنبه دوم مرداد 1396)، صبحانه را که در همان رستوران همیشگی خوردیم، پیاده رفتیم به وزارت آموزش و ورزش که همان نزدیکی بود. چند نفر از مسئولین آمدند برای‌مان سخنرانی. پروفسور «زایاباتور» هم بود. کسی که چندین بار به او رایانامه زده بودم و او بود که نهایتا تصمیم به دعوت دوباره‌ام برای برنامه امسال گرفت. نزدش رفته و پس از معرفی خودم، ازش سپاسگزاری نمودم. یک جعبه خاتم نفیس هم که از اصفهان خریده بودم، به وی دادم. می‌گفت وقتی دیده این‌چنین پیگیر آمدن به مغولستان هستم، تاکید کرده بود که این شخص قدر چنین دوره‌ای را می‌داند و حتما بیاوریدش. دو نفر دیگر هم آمده بودند که با کمانچه مغولی، موسیقی سنتی برای‌مان اجرا کردند. خودشان هم پوشاک سنتی مغولی به تن داشتند. یک ردای بلند که تا سر قوزک پا می‌رسید. کلاه چهار تَرَکی به سر که دو گوشه‌اش را بالا زده بودند و در...

ابتدا قرار بود این سفرنامه در سال 1394 با همکاری بین انسان‌شناسی و فرهنگ، از یکسو، و نشر گهرشید از سوی دیگر منتشر شود. صفحه‌آرایی و فیپای کتاب هم دریافت شد؛ اما به دلیل پایان همکاری این دو نهاد با یکدیگر، منتشر نشد. ولی در روزهای پایانی سال 1396 نهایتا به دست انتشارات سپیده‌باوران منتشر گردید. نویسنده که تاکنون مقالات بسیاری درباره افغانستان در نشریات و مجلات منتشر کرده، در این کتاب، دو موضوع را دوشادوش هم به پیش می‌برد: 1- چرایی این سفر؛ و 2- توصیف شهرهایی که می‌رود. در مقدمه این کتاب که به چرایی سفر پرداخته، نویسنده می‌گوید به جای آنکه بپرسیم چرا افغانستان؟؛ باید پرسید چرا تاکنون به افغانستان نمی‌رفتیم؟ و سپس به نگاه منفی ایرانیان به افغانستانی‌ها و در واقع ناآشنایی‌شان با این کشور و مردمانش می‌پردازد. در این مقدمه مفصل، او تک تک دلایل نگاه منفی ایرانیان به افغانستان و افغانستانی‌ها را بررسی کرده...

بخش دوم اینکه کشوری کوچک به نام مغولستان با سه میلیون جمعیت، در ترکیه هم سفارتخانه دارد و هم کنسولگری، و چندین پرواز بین دو کشور وجود دارد، نیازمند کمی توضیح است. مغولستان برای هویت ترکیه بسیار مهم است. نخستین نوشته‌های ترکی که در سده هشتم میلادی بر روی چندین ستون سنگی نوشته شده، در خاک مغولستان هستند. همچنین یکی از نخستین حکومتهای ترکی در سرزمینی بر پا شد که مغولستان بخش عمده آن است. به‌علاوه اینکه زبان مغولی و ترکی جزو یک خانواده زبانی بوده و هنوز برخی واژه‌های مشترک دارند. برای نمونه همان دوستم آلتنسوخ، نامش ترکیبی است از دو واژه آلتن و سوخ. آلتن هم در مغولی و هم در ترکی به معنای طلا است. اما روایت ترک‌ها کمی اغراق‌آمیز است و سر و صدای مغول‌ها را در آورده. برای نمونه هر وقت با آلتنسوخ بودیم و کسی می‌فهمید که او مغول است، سریعا می‌گفت: «شما هم...

از نظر استون (Stone 2006) پدیده موسوم به توریسم فجایع (Dark tourism یا thanatourism ) ، از نظر مفهومی پدیده­ای جدید نیست، بلکه از زمان­های کهن و هنگامی که تماشاگران به دیدن نبرد میان دو گلادیاتور که در نهایت یکی کشته می شد، مشغول بودند. بر اساس دیدگاه استون (Stone 2006) این میدان های نبرد گاهی مورد هجوم و حمله شمار زیادی از تماشاگران قرار می گرفت، موردی که امروز هم وقتی که بازدیدکنندگان سایتها و مکانهایی را که بیانگر رنج انسان ها، جنگهای وحشتناک، اعدام­های دسته جمعی، کشتارهای دسته جمعی، سیاه چال­های و موزه­های عبرت و ... را مشاهده می کند، دیده می شود (Bittner, 2011: 148, 149). جاذبه های مرتبط با توریسم فاجعه معمولاً در نقطه ها و مکان­های نزدیک به کشتار، مرگ و مصیبت روی داده، شکل می­گیرد. و هدف اصلی آن ها در ابتدا جذب گردشگر نیست و در واقع این مکان­ها به صورت ناخواسته و...

آرمین وامبری برگردان خسرو سینایی کدخدا پیشاپیش به راه افتاد و مرا به اتاق نسبتا تاریکی هدایت کرد که به رسم این نواحی با چراغ روغنی کم‌نوری روشن شده بود. وقتی که کمی جلوتر رفتم تا به پاشایی که در کنج اتاق چُندک زده بود، سلام کنم، دچار حیرتی غیرقابل تصّور شدم. در مقابل من، هموطنم ژنرال کولمان نشسته بود که از دوستان خاص من بود و خودش را «فیضی پاشا» معرفی می‌کرد. پاشا هیجان‌زده گفت: «به این می‌گن یک ملاقات عجیب و غریب!» همدیگر را به گرمی در آغوش گرفتیم و مقابل هم کنار آتش بخاری دیواری نشستیم! ژنرال کولمان یکی از نابغه‌ترین و درستکار‌ترین مهاجران مجارستانی بود که از زمان ورودم به ترکیه نسبت به من ارادت خاصی داشت. او از برنامه سفر من با خبر بود و بسیار خوشحال شد از این که در مرز امپراتوری ترکیه، که در آنجا از طرف دولت مشغول خانه‌سازی بود، توانست...

آرمین وامبری / برگردان خسرو سینایی او با ادب فراوان، احترامات لازم را به جا آورد و خطوط اصیل شرقی چهره‌اش، با موهای سرش که به وسیله حنا رنگ قرمز تندی داشت و ابروهایی که سیاه کرده بود برایم جالب توجه بود. چنانکه اشاره کردم در کردستان نمونه‌های اصیل این نژاد دیده می‌شود و عبدالله بیگ نمونه زیبایی از اشراف ‌زادگان کُرد بود. پس از یک صبحانه مفصل که عبارت بود از شیر، سرشیر، عسل، میوه و انواع گوشت، خداحافظی کردیم. بیگ جوان به من گفت: «افندی! تا وقتی که پدرم قائم مقام این منطقه است می توانی با خیال راحت سفر کنی، هیچ مشکلی برایت پیش نمی‌آید!» من ماجرای روز گذشته را برایش تعریف کردم و او در جوابم گفت: « بله، داگار در محدوده منطقه ما نیست؛ و البته آن ریشوی یک‌چشم هم با پشتیبانی دیگران راهزنی می‌کند» وقتی که او حرف می‌زد، کُردان صاحب منصبی که در اطراف...

به تازگی افزایش سیصد درصدی عوارض خروج از کشور در بودجه سال 1397 شگفتی‌آفرین شده است. چند توجیه ظاهری برای این افزایش وجود داشت: اینکه ثروتمندان فقط می‌توانند به سفر خارجی بروند و برای آنها هم دویست و بیست هزار تومان چیزی نیست؛ اینکه بخشی از این عوارض صرف توسعه زیرساختهای گردشگری کشور می‌شود؛ و البته این نکته تلویحی را هم نگارنده می‌افزاید که سفر به خارج از کشور با اهداف ضدفرهنگی و در محیطهایی است که با فرهنگ ما هم‌خوان نیستند. به‌عنوان پژوهشگر انسان‌شناسی گردشگری، نکاتی را لازم می دانم یادآوری نمایم. یکم: این توجیه که چون درصد پایینی از مردم ایران می‌توانند به سفرهای خارجی بروند و بنابراین اگر عوارض خروجی بالا برود، مردم عادی زیان نمی‌بینند، به باورم نادیده گرفتن ابعاد زیادی از مسئله است. نفس اینکه مردم عادی کشورمان زیاد سفر نمی‌روند، خودش مسئله‌ای جدی است که به جای بررسی و حل موانع، مانعی جدی و...

چرا دولت دولت چنین عوارض خروج از کشور را افرایش داده است؟ پیش از هر چیز اجازه بدهید بگویم دولت آقای روحانی از یک سو دائما از اینکه مورد انتقاد قرارمی گیرد اظهار تاسف و نارضایتی می کند، اما از طرف دیگر با برخی از تصمیماتی که می گیرد خود بهترین شرایط را برای پشیمانی مردمی که به ایشان رای داده و اعتماد کردند، فراهم می کند. این دولت باید توجه کند که از ابتدا پاشنه آشیل آن یا چشم اسفندیارش، در سیاست های نولیبرالی و فشار آوردن بر طبقات متوسط و پایین و قدم برداشتن به سود اقشار ثروتمند بوده است. اما همچنان به این کار ادامه می دهد. همان گونه که این عوارض جدید در حالی که به اقشار ثروتمند شاید کوچکترین فشاری نیاورد، بالاترین فشار را بر بخش بزرگی از مسافران ایرانی می آورد که از طبقات متوسط هستند و سفرهایشاننو را هم در مسیرهای کوتاه انجام...

آرمین امبری /  ترجمه خسرو سینایی، از متن اصلی آلمانی (1867) درباره نویسنده (1) درباره نویسنده این کتاب، سفرها، ماجراها و تالیفات متعدد او بسیار می‌توان نوشت. شاید دانستن همه آن اطلاعات برای کسی که درباره شخص او تحقیق می‌کند ضروری باشد؛ اما برای خوانند ایرانی این کتاب جز در مواردی که به ایران مربوط می‌شود، یا به طریقی با آن‌ها آشناست، جالب نیست. به این ترتیب این مقدمه را به اختصار، با ذکر نکاتی که در رابطه با ایران قرار می گیرد. یا تا حدی به شاخت نویسنده کمک می‌کند، می نویسم. آرمین وامبری، در سال 1832 میلادی، در منطقه‌ای از امپراتوری اتریش- مجار که امروز در خاک اسلواکی قرار دارد، در خانواده‌ای یهودی به دنیا آمد. یکساله بود که پدرش فوت کرد. خانواده‌اش بسیار فقیر بود. و به دلیل یک بیماری که از زمان تولد داشت، ناچار بود همه عمر با چوب زیر بغل یا با عصا راه...